RASFF: meer meldingen over Listeria

10 februari 2015

Het aantal meldingen in het Europese waarschuwingssysteem RASFF over onveilige producten uit Nederland is flink toegenomen. Ook was er een forse groei van meldingen over producten die op de Nederlandse markt zijn terechtgekomen. De grensoverschrijdende incidenten hadden vooral betrekking op ‘groente en fruit’ en op ‘speciaalvoeding en voedingssupplementen’.

brie In rauwmelkse kaas werd diverse keren Listeria monocytogenes en E. coli aangetroffen.

EVMI achtergrond & analyse – Recalls

In 2014 is er geen enkele melding in de categorie voedselfraude/vervalsingen gedaan in het Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF), het Europese waarschuwingssysteem van de Europese Commissie, de voedselautoriteiten van de EU-lidstaten en EFSA. Dat was het jaar ervoor wel anders. In 2013 was deze categorie dé grote stijger in het RASFF. Er werd twaalf keer gewaarschuwd over fraude met Nederlandse producten, waarvan elf keer over paardenvlees. Vorig jaar was er wel de affaire met vlees van slachterij Van Hattem, dat de productie van bijna twee jaar moest terughalen omdat er mogelijk paardenvlees was vermengd met rundvlees, maar dat werd geboekstaafd onder het label ‘poor and insufficient controlls’ vanwege het ontbreken van deugdelijke traceability-gegevens.

In totaal waren er 237 meldingen over onveilige producten die zijn gedistribueerd in Nederland, wat overigens niet hoeft te betekenen dat die ook in de winkel terecht zijn gekomen. Het jaar daarvoor waren dat er met 188 aanzienlijk minder geweest. Ook het aantal meldingen over producten afkomstig uit Nederland – dan wel via Nederland in de EU terechtgekomen – is in 2014 flink gestegen. Waren dat er in 2013 130, het afgelopen jaar was dat gestegen tot 176.

Pathogenen

enoki-256x300 Drie meldingen waren er over Listeria in enoki-paddenstoelen uit Zuid-Korea.

Het aantal meldingen over Listeria monocytogenes was opnieuw hoog. Vorig jaar waren er 20 meldingen over producten op de Nederlandse markt, één meer dan een jaar eerder. In het totale systeem werd 95 keer gewaarschuwd voor Listeria, in 2013 was dat 72 keer en in 2012 76 keer. Ook uit andere cijfers blijkt dat Listeria al enkele jaren aan het toenemen is. Listeria-infecties komen veel minder voor dan infecties van Campylobacter of Salmonella, maar lijden vaker tot sterfgevallen en in het geval van zwangere vrouwen tot een vroeggeboorte. Listeria wordt doorgaans het meest aangetroffen in vis- en vleesproducten, met name gerookte vis. Van de 20 meldingen over producten die waren gedistribueerd naar Nederland, ging het vijf keer om gerookte zalm of forel en zes keer om rauwmelkse kaas. Ook waren er diverse vleesproducten bij en één keer pistachenootjes. Drie meldingen waren er over enoki-paddenstoelen uit Zuid-Korea.

Salmonella was met 35 meldingen van producten die Nederland bereikten ook ruimschoots vertegenwoordigd in de RASFF-notificaties. Dat waren er dertien meer dan in 2013. Salmonella werd vooral gesignaleerd in pluimveevlees (vijftien keer) en varkens- en rundvlees (samen vijf keer), maar ook twee keer in chlorellapoeder. Algen worden immers tegenwoordig ook in voedingsmiddelen verwerkt. In totaal waren er 73 meldingen over pathogenen, tegenover 62 in 2013.

Naast Salmonella en Listeria, was er een groot aandeel voor E. coli-bacteriën, al dan niet in de shiga-toxine-producerende vorm (STEC). Onder STEC zaten diverse malen exotisch vlees: diepgevroren zebravlees uit Zuid-Afrika en tot driemaal toe kangoeroevlees uit Australië en uit België. Het merendeel van de producten met E. coli betrof echter rauwmelkse kaas (vijf keer) en schelpdieren (zeven keer).

Zware metalen

druiven-200x300 17 keer werden in het RASFF residuen van de insecticide ethefon gemeld, voornamelijk in druiven. In Nederland werd 12 keer ethefon gevonden.

Maar liefst 18 keer werd over producten die de Nederlandse markt bereikten melding gedaan van zware metalen. Een jaar eerder was dat slechts 5 keer. Cadmium werd gevonden in paardenvlees uit Roemenië (drie keer) en verse spinazie uit België (twee keer). Kwik werd negen keer gedetecteerd, waarvan zes keer in zwaardvis. In foodadditief trinatriumcitraat (E331) uit China werd drie keer arsenicum aangetroffen. Opvallend was verder het grote aantal meldingen over onveilige groente en fruit; 57 keer tegen 27 keer in 2013. In 44 gevallen werden (een te hoog concentraat aan) residuen van insecticiden aangetroffen. Zo werden twaalf keer residuen van ethefon aangetroffen, voornamelijk in druiven.

Ook in de categorie speciaalvoeding en voedingssupplementen waren veel grensoverschrijdende incidenten waarbij Nederland genoemd werd als distributieland. Maar liefst 24 keer was er sprake van een onveilig product. Voor het overgrote deel ging dat om voedingssupplementen met stoffen die in de EU niet zijn toegestaan. Drie keer ging het om kindervoeding; in biologische gierst met appel en peer uit Duitsland werd de giftige stof atropine aangetroffen, in havermout uit Groot-Brittannië zat glas en in kindervoeding van Nutricia uit Nederland zat een te hoog gehalte aan jodium.

Rasff

Het Rapid Alert System for Food and Feed (RASFF) is een database waarin de Europese Commissie, de nationale voedselautoriteiten van de EU-lidstaten, voedselagentschap EFSA, de Toezichthoudende Autoriteit van de Europese vrijhandelassociatie (EVA) en de EVA-leden Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein informatie uitwisselen over grensoverschrijdende incidenten met voeding. Het systeem richt zich naast food op ‘feed’ en op ‘contact materials’, non-food producten waaruit stoffen zouden kunnen migreren naar voeding.

Het systeem maakt onderscheid in alerts (waarschuwingskennisgevingen waarbij andere leden direct actie moeten ondernemen: in 2014 voor food 661 keer), weigeringen producten toe te laten tot de EU bij de grenscontroles (1188 keer), en information for attention/information for follow-up (als het product vermoedelijk maar in één land of niet meer op de markt is (samen 753 keer)).

Tekst: Norbert van der Werff | Foto’s: EVMI, Norbert van der Werff

Altijd op de hoogte blijven?