Rubisco Foods wint plantaardige eiwitten uit waterlinzen en plantaardige reststromen. Het bedrijf, dat voorheen bekend stond als ABC-Kroos, opende op 5 maart op innovatiecentrum The Green East in Raalte de deuren van zijn nieuwe, modulair opgezette fabriek. 

“De naam ABC-Kroos bekte internationaal niet zo lekker”, aldus Hans Derksen, medeoprichter van Rubisco Foods over de naamsverandering. “Bovendien zijn we breder actief dan alleen met eendenkroos.” Eendenkroos is de meer gangbare naam van waterlinzen. De technologie waarmee de fabriek werkt, is gepatenteerd door Biorefinery Solutions (BRS), het moederbedrijf van Rubisco Foods.

‘Rubisco’ is een afkorting van ribulose-1,5-bifosfaat carboxylase oxygenase, het meest voorkomende plantaardige eiwit op aarde; het maakt fotosynthese mogelijk. In 2013 richtte het bedrijf (toen nog ABC-Kroos) zich op het extraheren van eiwitten uit waterlinzen. Waarom juist kroos? “Veertig procent van de droge stof bestaat uit eiwitten, en elke twee tot drie dagen verdubbelt het in massa,” zegt Derksen. “Daarmee is de eiwitproductie van waterlinzen ongeveer tien keer zo hoog als die van soja.” Aanvankelijk ontwikkelde het bedrijf de technologie uit op labschaal, waarna een proeffabriek in Groenlo werd geopend. Die kon circa 200 kg per uur aan input aan; deze nieuwe fabriek heeft een capaciteit van 1.200 kg per uur.

Die capaciteit richt zich momenteel niet op het winnen van eiwitten uit waterlinzen, maar vooral uit reststromen, bijvoorbeeld van uien. De uien-eiwitten hebben een umami-smaak. Dat maakt ze voor veel producten een zeer geschikte smaakversterker waarmee ze het zoutgebruik in deze producten kunnen reduceren. Rubisco Foods wil met name inzetten op gespecialiseerde smaken. “Zo kunnen we eiwitten produceren die een rode of een gele kleur afgeven, hartig zijn, of juist zoet.” Die zoete eiwitten zijn bijvoorbeeld geschikt om in desserts te verwerken, waarin ze dan suikers (deels) kunnen vervangen.

Naast uienschillen zijn moutkiemen momenteel ook al beschikbaar voor verwerking. “Eind mei, begin juni zijn de waterlinzen weer beschikbaar. We werken nu nog aan de juiste certificering hiervoor, omdat waterlinzen normaal gesproken niet als voedselbron worden gebruikt.” Derksen voorziet echter geen problemen in het verkrijgen van deze certificeringen.

Plantencellen kapotmaken

De fabriek in Raalte kan zowel waterlinzen als verschillende reststromen van gewassen verwerken; het basisproces is voor al deze grondstoffen hetzelfde. Derksen: “De eiwitten zitten in de plantencellen, dus die moet je kapotmaken. Dat vermoezen is de eerste stap. Dan krijgen we in feite een soepje van vezels, suikers en eiwitten.” Rubisco Foods wint alleen de oplosbare eiwitten. Daarom is de tweede stap de waterige massa scheiden van de vezels. In de waterige massa zitten eiwitten, suikers en vitaminen. Het bedrijf onderzoekt momenteel of de afgescheiden vezels als restproduct zijn te gebruiken. Derksen: “Sommige vezels zijn koolhydraatarm en die kunnen bijvoorbeeld voor bakkerijproducten interessant zijn.” Een bijkomend voordeel voor deze sector is dat deze vezels glutenvrij zijn.

Omdat de eiwitten een andere dichtheid hebben dan de suikers en andere stoffen in oplossing, zijn deze af te scheiden door de vloeistof te centrifugeren. Je krijgt dan een dikke pasta met 60 à 70% eiwit. Deze pasta gaat vervolgens de sproeidroger in. Boven in deze hoge toren wordt de eiwitpasta verneveld. In de toren wordt warme lucht geblazen en zo wordt de pasta tot poeder gedroogd. Daarbij wordt de temperatuur nooit dusdanig hoog dat de eiwitten denatureren.

Hoeveel eiwit dit proces oplevert, ligt aan de grondstof, vertelt Derksen. “Bij waterlinzen komen we ver boven de 70%, bij uien een stuk lager.” De waterige reststroom bevat nog suikers en is daarom in te dikken tot suikersiroop.

De installatie is tamelijk modulair opgebouwd. Dat maakt het mogelijk om verschillende gewassen te verwerken, die fysisch van elkaar verschillen. Momenteel wordt er slechts één gewas tegelijk verwerkt, maar wanneer Rubisco Foods op gaat schalen, en die plannen zijn er al, kunnen er meerdere reststromen tegelijk naast elkaar worden verwerkt. Het gaat daarbij om reststromen van lokale telers en bedrijven. Hoewel niets Rubisco Foods in de weg staat om op een vergelijkbare wijze dierlijke eiwitten te produceren, kiest het bedrijf daar bewust niet voor. “De basis van de gedachte is in principe dat wij een alternatief voor dierlijke eiwitten leveren”, aldus Derksen.

rubisco-fabriek-opening

Plantaardige bronnen

In deze tijden van circulaire economie kan Rubisco Foods mooi naam maken met het winnen van eiwitten uit plantaardige reststromen. Maar de installatie van circa 1.000 vierkante meter is met name gebouwd voor de verwerking van waterlinzen en dat is geen restproduct. Het gewas heeft echter een hele hoge eiwitopbrengst en moet voor boeren gemakkelijk te telen zijn. Derksen: “Momenteel heeft een teler in Gelderland in een leegstaande kas een aantal bassins gebouwd, waarin water van 10 tot 15 cm diepte staat. Dat neemt maar 0,2 ha in beslag.” De productie mag wat dat betreft nog wel wat worden opgeschroefd.

Een ander gewas waar Rubisco Foods met interesse naar kijkt, is alfalfa. Dat is de Nederlandse benaming van de spruitgroente luzerne. Het lijkt op taugé en is rijk aan eiwitten en calcium. Wereldwijd wordt luzerne verbouwd als veevoer, mede vanwege de rijkdom aan eiwitten.

Hoewel de inzet van Rubisco Foods met het verwerken van waterlinzen niet het beconcurreren van soja is, maar het aanbieden van plantaardige eiwitten met zeer specifieke eigenschappen, levert het eendenkroos wel een aantal sterke voordelen op ten opzichte van soja. Zo verdubbelen waterlinzen in het groeiseizoen normaliter elke dertig uur in massa, waarmee ze circa tien keer zoveel eiwit per ha per jaar opleveren als soja. Verder is de milieubelasting van eendenkroos lager dan die van soja, neemt het veel stikstof op en is het gewas lokaal te telen, wat de transportkilometers veel lager maakt.

Opschalen in 2022

De locatie van de fabriek – The Green East te Raalte – heeft te maken met de investeerders in de fabriek. Zo ontvangt Rubisco Foods financiële ondersteuning vanuit het Energie Fonds Overijssel (EFO) en Zon Participaties. De Maan Group te Raalte stelde een locatie op zijn bedrijventerrein beschikbaar. De modulaire opzet van de fabriek is overigens niet bedoeld voor opschaling, vertelt Derksen: “Het is de bedoeling om een nieuwe fabriek op te zetten met een productiecapaciteit van een factor 10 groter dan nu. Waar precies is nog onduidelijk, maar we mikken erop dat dit rond 2022 gebeurt. Dat is onderdeel van het businesstraject dat we hebben opgesteld.”

Momenteel werken er tien mensen in de fabriek. “Vier houden zich voltijds met de productie bezig. De anderen zijn grotendeels parttimers en houden zich meer bezig met de sales. Wellicht dat we op termijn nog een of twee mensen kunnen gebruiken. En als alles goed loopt zouden we eventueel in een tweeploegendienst kunnen gaan werken.”

De maatregelen rondom het coronavirus hebben geen directe invloed op de productiecapaciteit van de installatie, zegt Derksen. “Dat valt mee, we hebben een behoorlijk geautomatiseerde fabriek die je met twee mensen zou kunnen runnen. Veel andere werkzaamheden kunnen vanuit huis worden gedaan.”

Afval of reststroom?

Het grootste struikelblok voor Derksen is de regelgeving. “Je ziet soms dat er verwarring ontstaat over wat afval is en wat een reststroom is. Afval is een hele andere categorie en dan moet het naar een afvalverwerker.” Maar wat velen zien als afvalstof, is in de fabriek van Rubisco Foods prima te gebruiken als grondstof en is in feite dus een reststroom, waar hele andere regels op van toepassing zijn. “We willen naar een circulaire landbouw, waarbij we reststromen kunnen gebruiken als grondstof. Daarover hebben we soms wel discussies met overheden. Het hangt er helemaal vanaf hoe iets belicht wordt door ambtenaren: afvalstof of reststroom. Ik vergelijk het vaak met paneermeel. Dat is toch ook geen afval, maar een reststroom van de beschuitproductie? Qua regelgeving zou ik hier graag duidelijkheid over zien.” Die regelgeving is belangrijk, want de eiwitconcentraten en andere plantaardige ingrediënten die Rubisco Foods produceert, moeten zelf ook gecertificeerd zijn om gebruikt te mogen worden in de levensmiddelenindustrie.

Momenteel buigt Brussel zich nog over de waterlinzenkwestie. In december 2018 diende Rubisco Foods de aanvraag in om voedselveilig geteelde waterlinzen als bron voor de voedingsmiddelenindustrie te mogen gebruiken. “Een goedkeuring verwachten we binnen enkele maanden. Wanneer die goedkeuring er is, dan hebben diverse telers in de regio al aangegeven interesse te hebben in de productie van voedselveilige waterlinzen.” Tot die tijd kan Rubisco Foods in ieder geval al eiwitconcentraat uit waterlinzen gaan leveren aan Azië en de VS. Daar is het gewas al goedgekeurd voor gebruik in de levensmiddelenindustrie.

Altijd op de hoogte blijven?