2021 was een goed jaar voor het consumptie-insect (al denkt het beestje daar zelf mogelijk anders over). Na de meelworm en de sprinkhaan kreeg ook de krekel goedkeuring van de Europese commissie om als ’novel food’ voor menselijke consumptie te worden toegelaten.
Ondanks de Europese goedkeuring is de verwerking van insecteneiwit voor menselijk gebruik nog geen groot succes. De acceptatie van de consument is een moeilijk te nemen horde. Pogingen wormen en sprinkhanen direct aan de klant te voeren zijn al gesneuveld. Ook het toevoegen van insecteneiwit aan diervoerders stuit op aversie als de klant niet heel erg duurzaamheid-gevoelig is. Toch is eerlijkheid op de verpakking ook hier de beste weg naar acceptatie door de consument.
Eerst dier, nu ook mens
Voor onder meer het Nederlandse bedrijf Protix was dat goed nieuws, want het is een heel gedoe en een lang traject om een nieuw voedseltype door de EU-machinerie te krijgen. Het betekent dat na bestudering van door de fabrikant zelf aangeleverde wetenschappelijke onderzoek, het product veilig is bevonden voor menselijke consumptie. Meelwormen, sprinkhanen en krekels mogen van de EFSA, de hoogste Europese voedselautoriteit, ‘diepgevroren, gedroogd en in poedervorm’ verwerkt worden in zowel levensmiddelen als in diervoeders. In diervoeders waren ze al langer toegestaan.
Ook zonder de officiële EU-goedkeuring werden insecten voor menselijke consumptie in allerlei culinaire initiatieven al een tijdje gedoogd in Europa. Het was gek geweest als dat niet zo was, want insecten worden wereldwijd immers al duizenden jaren gegeten. Ze zijn ook een goede bron van mineralen.
Eiwitprofiel
Insecten hebben alles mee en profiteren van de magische woorden waarmee de productie omgeven is. Het zijn interessante alternatieven in de eiwittransitie. Ze hebben een kleinere voetafdruk dan andere dierlijke bronnen van eiwit. Ze worden gevoerd met reststromen en daarom mag de kweek circulair heten. Wat dat betreft naderen ze plantaardige producten, in het bijzonder soja, dat ook een uitgebreid eiwitprofiel heeft en uitstekend vlees kan vervangen. De teelt van soja is helaas wel vaak problematisch, vanwege boskap en het gebruik van glyfosaat. Dat geeft de afvaletende insecten een moreel voordeeltje.
Gevoed met reststromen
Protix is een van de bedrijven die pionierden met de kweek, veredeling en verwerking van insecten en dat diverse initiatieven ontplooide om duurzaam insecteneiwit te produceren en toe te passen. De insecten(larven) worden gevoed met reststromen uit de levensmiddelenindustrie en leveren hoogwaardige eiwitten, die aan voedingsmiddelen kunnen worden toegevoegd. Deze innovatie in de eiwitproductie heeft al aardig wat publicaties opgeleverd. Er wordt veel van verwacht in de voedingsbranche, maar heel soepel gaat het niet met de acceptatie door de consument. Dat blijkt de belangrijkste horde die genomen moet worden.
Het Finse onderzoek
In het debat over klimaatverandering zijn er zorgen geuit over de snelle uitbreiding van de teelt van sojabonen om dieren voor menselijke consumptie te voeden. Tegelijkertijd is op insecten gebaseerd eiwit snel in opkomst als een alternatieve eiwitbron, zowel als een potentiële vervanging voor het gebruik in diervoeder als voor directe menselijke consumptie. De beoordeling van de klimaateffecten en het marktpotentieel van dergelijke op insecten gebaseerde eiwitten vereist een beoordeling van hun koolstofvoetafdruk. In dit onderzoek werd bekeken in hoeverre insecteneiwit kan helpen om het global warming potential (GWP) geassocieerd met voedselconsumptie in Europa te verminderen.
De resultaten van een kwantitatieve review en scenario-analyses leveren twee belangrijke inzichten op. Ten eerste ondersteunen ze eerder onderzoek dat suggereert dat insecteneiwit het grootste potentieel heeft om de koolstofvoetafdruk van Europese consumenten te verminderen, als insecten rechtstreeks als voedsel worden geconsumeerd. Ten tweede suggereren ze niet alleen dat het gebruik van insecten als diervoeder substantieel kan bijdragen aan de duurzaamheid van vleeskuikenproductiesystemen met betrekking tot het verlagen van GWP, maar ook dat laagwaardige nevenstromen van cruciaal belang zijn om dit potentieel te verbeteren.
Het volledige onderzoek vind je hier: bit.ly/3MOA0o0
Liefhebbers van insecten
Een Fins onderzoek dat in oktober verscheen, beoordeelde insecteneiwit naar de potentie om de koolstofvoetafdruk van de Europese voedselproductie te verlagen. Dat gaat het best als de insecten direct voor menselijke consumptie worden ingezet. Maar ook als toevoeging aan diervoeding, dat verder uit reststromen kan bestaan, is het zinvol. Het onderzoek richtte zich in het bijzonder op vleeskuikens. Omdat ze veel sneller moeten groeien dan leghennen, hebben juist die kippen veel eiwitten nodig. Gelukkig zijn ze niet heel kieskeurig. Wie kippen houdt in zijn tuin, weet dat de dieren schrobbelende liefhebbers zijn van insecten in alle vormen en maten, van wormen en torren tot vliegen en maden.
Het afgelopen decennium heeft veel culinaire creativiteit laten zien om de consument te laten wennen aan broodjes meelworm, knapperig gebakken krekels als borrelsnack of sushi en salades met sprinkhanen. Op MissetHoreca vind je een overzicht van al die goedbedoelde en misschien best wel smakelijke bereidingen. De meeste daarvan zijn gesmoord in goede bedoelingen. Na al die jaren werden we deze Kerst in geen van de feestelijke reclame-uitingen verleid met – noem eens iets – een lekkere tapenade met zwarte soldatenvlieg. Nederlandse supermarkten stopten begin vorig jaar al met het aanbieden van producten waar insecten in verwerkt waren. De klant was nog niet klaar voor de meelwormburger.
Kippen zijn niet kieskeurig
Kippen zijn - net als mensen - omnivoren, ze eten zowel plantaardig als dierlijk voedsel. Alleen is het niet zo dat je kippen al je gft-afval voor kunt zetten. En sommige planten zijn zelfs giftig voor kippen.
De samenstelling van kippenvoer moet voldoende voedingsstoffen bevatten en niet te eenzijdig zijn. Van bedorven groente of fruit kunnen kippen ziek worden. En sommige voedingsmiddelen kunnen de smaak van eieren beïnvloeden. Insecteneiwitten kunnen prima door kippen worden verteerd en zijn een goede bijvoeding.
Spirulina
De vraag is dus waar het midden ligt tussen optimale duurzame benutting, acceptatie van de consument en rendabele exploitatie van insecteneiwitten. In dat verband schrijft FoodNavigator over een peiling van Duitse en Canadese onderzoekers onder supermarktklanten die kipfilet van vleeskuikens kopen. Die kippen waren deels gevoederd met spirulina (een veelgebruikte algensoort) en deels met larven van de zwarte soldatenvlieg, verder met soja en reststroomafval.
Een groep van duizend deelnemers werd verschillende informatie over de filets ‘gevoerd’. Als op de verpakking geen melding werd gemaakt van de toevoegingen aan het voer, dan maakte de consument (allicht) geen bezwaar. De spirulina-kipfilet is echter donkerder van kleur, hetgeen onaantrekkelijk is voor witvlees. Filets van de kippen die larven hadden gekregen, werden door onwetende kopers als beter beoordeeld dan die algen of soja bevatten. Als op de verpakking was vermeld wat het voer bevatte, kozen alleen consumenten die duurzaamheid belangrijk vinden de filets met insecten.
Volledige transparantie
Het is misschien geen verrassende uitkomst dat de aversie groter was als er meer informatie werd gegeven over het product. Toch zijn de onderzoekers van mening dat er volledige transparantie moet zijn over het voer op de verpakking. Want alleen dan zal de acceptatie groeien. Een gunstige prijs kan daarbij uiteraard helpen.