Procesveiligheid: van grondstof tot consument

30 juni 2022 Crista Herder

Als het om voeding gaat, moeten alle stappen in de keten veilig zijn. Je bent zelf verantwoordelijk voor de veiligheid van je eigen proces, voor de schakel die je vormt in de levensmiddelenketen. In de levensmiddelenketen is het wettelijk verplicht om je proces in kaart te brengen en de risio’s te borgen.

Maar dat niet alleen: ook de eigenschappen van de grondstoffen die het proces doorlopen en de eisen die worden gesteld aan het product dat uit het proces voortkomt, zijn voor de productieprocessen van belang. “Procesveiligheid analyseren in de breedste zin, zorgt voor minder risico’s”, stelt Inge Karsch, food quality consultant bij Eurofins. “Uiteindelijk willen we allemaal een veilig product op de markt brengen. Maar hoe pak je dat breed én efficiënt aan? Mijn belangrijkste advies: ken je keten en onderneem gericht actie op basis van de kennis die je hierover hebt.”

EVMI 4-22 Inge Karsch Inge Karsch

Stap 1

Voldoen aan eisen bij de inkoop. “Waar liggen de risico’s rond de in te kopen grondstof of het halffabricaat? En welke risico’s zijn in de vorige stap van de keten al geborgd? Wat is wettelijk geregeld, welke extra wensen of eisen zijn er en welke risico’s zijn uniek voor het product dat jij wilt inkopen? Als je daarachter komt, kun je besluiten waar je alleen steekproefsgewijs gaat controleren op basis van goede afspraken met leveranciers, en welke criteria of eisen je echt continu zal willen monitoren omdat dit kritisch is voor jouw proces”, legt Karsch uit. “Focus eerst op de wettelijke limieten en de grootste risico’s. Bij de inkoop van grondstoffen is dat bijvoorbeeld de pesticidenwetgeving of de wetgeving rond contaminanten zoals mycotoxines. Bij de import van grondstoffen is de importeur allereerst verantwoordelijk om een veilig product op de Europese markt te brengen. De importeur moet aan een producent kunnen bewijzen dat de grondstof veilig is. Zo kun je slimme keuzes maken in het borgen van de risico’s.”

Wetgeving in het land van herkomst?

Als je grondstoffen inkoopt in Nederland of binnen de EU kun je er vaker van uitgaan dat het veilig is, stelt de consultant. “Er is veel wetgeving waar grondstofproducenten aan moeten voldoen. Het is wel belangrijk om te controleren hoe de leverancier de veiligheid van zijn waren borgt”, nuanceert Karsch. “Maar elke batch controleren, is niet nodig. Je mag ervan uitgaan dat dat in de vorige schakel in de keten is gebeurd. Dat is niet het geval als je grondstoffen inkoopt uit landen als Vietnam, China of Indonesië. Dan is het wél verstandig om regelmatiger te controleren. Kortom: kijk naar wat er eerder in de keten is gebeurd, anticipeer daarop door de juiste maatregelen te nemen om échte risico’s te controleren en te borgen. En bekijk waar je afspraken kunt maken met leveranciers over deze controle en borging.”

Stap 2 en 3

Branche-specifieke richtlijnen en klantspecifieke wensen. “En dan zijn er nog de richtlijnen vanuit de branche”, vervolgt Karsch, “Denk bijvoorbeeld aan de AGF-klassen in de groente en fruit, of de verschillende klassen amandelen vanuit de US Almonds Board of AFI standaard voor cashewnoten. Hierin staat exact beschreven aan welke fysieke kenmerken het product moet voldoen om in bepaalde klassen te vallen, zoals grootte of beschadigingen. Je kunt erop vertrouwen dat dit in de hele branche wordt nageleefd en vaak worden er door de branchepartijen nog specifieke controles uitgevoerd. Deze controlerapporten zijn beschikbaar per batch.”

“Daarnaast kunnen er in een klantspecificatie aanvullende eisen of wensen voor het product of assortiment van jouw klant worden opgenomen. Dat kunnen bijvoorbeeld bepaalde microbiologische waarden zijn, die nodig zijn voor hun specifieke proces. Of een kwaliteitslimiet die een klant wil uitdragen om extra garanties vast te leggen, zoals een maximale percentage pesticides ten opzichte van de wettelijke toegelaten hoeveelheid pesticides”, vertelt Karsch.

Kortom: kijk goed naar procesveiligheid in deze 3 gradaties: de wettelijke eisen, branche-specifieke richtlijnen én de wensen van jouw klant. “De wettelijke richtlijnen vormen de basis waaraan je moet voldoen; de klantspecificatie is het meest specifiek vastgelegd. Communicatie en het vastleggen van de specieke eisen in de keten zorgen ervoor dat je de juiste beloftes kunt waarmaken en tegemoetkomt aan alle wensen en eisen.”

Kennis van de hele keten

Hoe je de procesveiligheid borgt, is uniek voor jouw proces en product. Ook de processen uit de hele keten spelen daarin een steeds grotere rol. Karsch: “We zien dat voedselveiligheidsnormen zoals BRC, ISO22000 en IFS steeds meer het belang van informatie over het eerdere ketenproces benadrukken. Die informatie moet boven tafel komen. Zo benadrukt BRC in hun Agents & Brokers versie 3-norm de informatie die nodig is voor de goedkeuring van de producent, ook bij aankoop via een handelaar, wanneer deze handelaar geen voedselveiligheidscertificaat heeft. Je moet weten wie de originele producent is, zodat je die kunt goedkeuren in je systeem en inzicht kunt krijgen in de borging van het hele proces. Steeds meer kennis van de hele keten: dat wordt verplicht vanuit voedselveiligheidsnormen.”

Geen keteninformatie is ook informatie

“Is de keten niet transparant? Dan is dat ook kennis! Dan weet je dat juist daar grotere risico’s liggen. Je kunt er dan voor kiezen om wél elke batch te controleren. Maar is er juist veel informatie over de vorige schakels in de keten? Dan kun je de controles steeksproefgewijs doen, en op meer verschillende manieren invullen. Zo onderneem je gericht actie en kun je efficiënt je risico’s beheersen”, licht de consultant toe.

Specifiek of generiek

Karsch helpt op dit moment verschillende handelaren en producenten bij het in kaart brengen van de risico’s en het efficient borgen van de voedselveiligheid. “De wijze van monitoren wisselt per schakel in de keten. Grondstoffen testen we bijvoorbeeld vaak specifieker, zoals noten op aflatoxine. Dan bepalen we met name of bij elke batch een controle nodig is, of juist niet. Een retailer test generieker op eindproducten. Hij controleert of het hele proces in de keten goed is verlopen met een voedselveilig eindproduct als resultaat. Producten die noten bevatten, test hij waarschijnlijk op aflatoxine, maar ook op andere parameters. Het monitoringsplan van een importeur verschilt natuurlijk ten opzichte van een retailer. Analyses opvragen bij leveranciers is ook altijd een optie, bijvoorbeeld bij bedrijven met een GFSI-geaccrediteerd kwaliteitssysteem, die aantoonbaar hun procesveiligheid hebben geborgd. Leveranciers zonder kwaliteitssysteem adviseer ik juist om vaker te controleren. Een monitoringsplan op basis van zo’n risicoclassificering op leveranciersniveau én op productniveau, draagt ook bij aan procesveiligheid.”

Slimme keuzes

Karsch: “Het punt dat ik wil benadrukken: kijk niet alleen naar je eigen proces, maar ook naar processen in het begin van de keten, en in de stap na jou in de keten: de wensen van de klant en wat de klant met het product gaat doen. Ik denk dat we op die manier procesveiligheid het beste borgen tot aan de consument. Door slimme keuzes te maken en goed te kijken naar welke risico’s voor jouw proces écht van belang zijn, kun je dat efficiënt doen.”

Altijd op de hoogte blijven?