Een lokale en transparante voedselketen, dat is wat Maarten Bouten voor ogen had bij de oprichting van Rechtstreex. Via het verkoopplatform kunnen inwoners van Rotterdam, Den Haag en ommeland lokaal geproduceerde boodschappen doen, zonder grootschalige tussenschakels. “Eten is persoonlijk, maar de keten is nu grotendeels geïndustrialiseerd.”

Het vereist een goede planning en afstemming met de boeren, maar dan moet het mogelijk zijn: de wereld voeden volgens de principes van Rechtstreex, meent oprichter Maarten Bouten: “Die vraag krijg ik vaker. Ik ben niet per se tegen de geïndustrialiseerde voedselketen, maar wij bieden een alternatief dat langer houdbaar is. Het huidige systeem, dat gericht is op het produceren van grote volumes tegen zo laag mogelijke kosten op een zo efficiënt mogelijke manier, werkt in ieder geval niet: het leidt tot uitputting, verlaging van de biodiversiteit en veel boeren gaan failliet of leven onder de armoedegrens.”

rechtstreex

Menselijke logica

Bouten (1983) studeerde stedenbouwkunde in Delft, maar was altijd al geïnteresseerd in voeding, landbouw en ondernemen. In 2013 zette hij het initiatief Rechtstreex op samen met Arthur Nijhuis. De laatste is er inmiddels niet meer bij betrokken. Bouten over het ontstaan van het bedrijf: “We verbaasden ons enorm over het gebrek aan transparantie over de keten van producten die in de supermarktschappen liggen. En als we dan per ongeluk wel iets te weten kwamen, schrokken we ons rot over wat er allemaal bij komt kijken om zo’n product te maken: voedselverspilling, bodemuitputting en ingrediënten waarvan onduidelijk is waarom ze erin zitten. We wilden een alternatieve voedselketen realiseren die meer is ingericht vanuit menselijke logica, in plaats van vanuit machines. Nu is de keten grotendeels geïndustrialiseerd, terwijl eten zo persoonlijk is.”

Rechtstreex streeft een keten na die korter, lokaler, eerlijker en socialer is

Rechtstreex streeft een keten na die “korter, lokaler, eerlijker en socialer is”, aldus Bouten. Het initiatief is inmiddels uitgegroeid tot een verkoopplatform waar wekelijks zo’n 2.000 klanten uit Rotterdam en omstreken producten kunnen kopen van 120 boeren en voedselmakers die maximaal 50 kilometer buiten de Maasstad gevestigd zijn. Het gaat om circa 1.500 artikelen, waaronder groenten, fruit, zuivel, vlees, vis, vegaproducten, thee, koffie, bier, frisdrank, snacks en zoetigheden. Bouten: “Ruim de helft van ons assortiment is biologisch of biodynamisch. Maar we willen een zo compleet mogelijk aanbod bieden, dus er zitten ook reguliere producten tussen. Een voorwaarde bij de selectie van de producten is wel dat de boeren bezig zijn met duurzaamheid en dat ze transparant zijn over hun productiemethode. Om dat te toetsen, leggen we ze vragen voor over bijvoorbeeld de inzet van bestrijdingsmiddelen, dierenwelzijn, het gebruikte verpakkingsmateriaal en of ze alles uit de productie kunnen verwaarden. Als dat laatste niet het geval is, bekijken we hoe wij ze hierin kunnen ondersteunen.” Ook de bedrijfsvoering binnen Rechtstreex is gericht op duurzaamheid, zowel wat betreft milieu als op sociaal vlak: “Er is nul derving omdat we nooit een handelsvoorraad hebben. Het vervoer vindt nu nog plaats met reguliere auto’s, maar we verdiepen ons in duurzame opties. En we investeren in de lokale economie en bieden ruimte aan stagiaires en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt.”

paksoi

Behalve over het productieproces van de artikelen, is Rechtstreex ook open over de prijsbepaling – die is voor elk product terug te vinden op de website. De boer bepaalt de prijs, daarbovenop komt nog een vaste opslag vanuit Rechtstreex. Van iedere euro die klanten besteden, gaat gemiddeld 56 cent naar de boer, 36 cent naar Rechtstreex en de wijkchef, en 8 cent naar de overheid voor BTW. De gage voor producenten is daarmee veel hoger dan de prijs die zij krijgen van andersoortige afnemers: vaak minder dan een derde van de uiteindelijke verkoopprijs.

Ongewassen

Boer Peter van de Erve is enthousiast over de vergoeding van en samenwerking met Rechtstreex. Sinds een jaar of drie levert de boer, die gevestigd is aan de rand van de Hoeksche Waard, bietjes, wortels, aardappelen, pompoenen, uien en rabarber. Alles uit de volle grond en biologisch geteeld. “Het grootste deel, vooral van de aardappelen en uien, gaat via de groothandel naar de retailers. Voor Rechtstreex en vergelijkbare initiatieven houd ik wat kisten achter”, aldus Van de Erve. De samenwerking met deze kleinschaligere afnemers vraagt om een andere werkwijze voor de boer. Zo levert hij de groenten aan Rechtstreex ongewassen – dan drogen de groenten niet uit en wordt voedselverspilling voorkomen. Hoewel hij de primaire leverancier is voor zijn type producten, heeft hij geen garantie voor hoeveelheden die worden afgenomen. Van de Erve: “Er zit inmiddels wel enige regelmaat in, maar het brengt een risico met zich mee. Maar ik krijg een veel hogere prijs.”

Twee keer per week brengt Van de Erve zijn waar naar één van de distributiecentra van Rechtstreex, of het wordt opgehaald. Van daaruit gaan de producten naar de wijkchefs die een- of tweemaal per week winkel houden in de vorm van een pop-up afhaalpunt in bijvoorbeeld de eigen garage, een naburige school, buurtcentrum of hotel. Inmiddels telt Rechtstreex 50 van die afhaalpunten, verdeeld over Rotterdam en omgeving en Den Haag. Klanten vullen wekelijks online hun boodschappenlijst in bij een wijkchef die de bestellingen doorplaatst naar Rechtstreex en vervolgens naar de boeren en makers. De boodschappen worden op het afhaalpunt per klant klaargezet. Die kunnen ter plekke kiezen of ze de producten verpakt of onverpakt mee naar huis nemen.

yoghurt

Betrokken en bewust

Klanten zijn meer dan anonieme afnemers voor Rechtstreex. De interactie met hen is groot. Zo willen ze vaak het naadje van de kous weten als het om de producten gaat en voorzien ze de wijkchefs van feedback. “Ons klantenbestand is divers in sociaaleconomisch opzicht, maar ál onze klanten zijn betrokken en bewuste consumenten”, aldus Bouten.

De boeren kunnen een hogere prijs uitgekeerd krijgen voor hun producten, omdat in de keten zoals gerealiseerd door Rechtstreex de tussenhandel omzeild kan worden. Die hogere vergoeding was een belangrijk principe bij de oprichting van Rechtstreex. Dankzij subsidies van gemeente en provincie, bijdragen van Stichting Doen en impactinvesteerders, en een banklening zag Rechtstreex destijds het levenslicht. Daarna duurde het even voordat er winst gemaakt werd: “Sinds eind vorig jaar houden we er iets aan over, al investeren we dat allemaal in groei”, licht Bouten toe.

Gunfactor

De coronacrisis heeft het verkoopplatform een enorme duw in de rug gegeven. De eerste twee weken verdubbelde de omzet en inmiddels zijn de verkoopcijfers zelfs verdrievoudigd. Dat bracht dit voorjaar wel wat uitdagingen met zich mee. “In één weekend hebben we de capaciteit flink opgeschaald. Zo moesten er nieuwe medewerkers worden aangenomen; ruimte, materialen en transport uitgebreid worden, en hebben we twintig nieuwe leveranciers aangetrokken”, vertelt Bouten. Volgens hem zijn er velerlei redenen waarom consumenten sinds de uitbraak van de pandemie liever hun boodschappen halen via Rechtstreex dan via de traditionele kanalen: “Mensen zijn flexibeler door het thuiswerken, hebben meer tijd en vermijden de drukke supermarkt. Ook willen ze tegenover het ongrijpbare virus meer controle hebben over hun voeding, zowel qua gezondheid als wat betreft transparantie. En ze steunen graag de lokale economie, boeren uit de buurt hebben de gunfactor. Ondanks de afstand is er meer verbinding.”

De coronacrisis heeft de ontwikkelingen die al waren ingezet in een stroomversnelling gebracht, zo ondervond ook de CEO van Albert Heijn Marit van Egmond. Aan de Volkskrant vertelde zij dit najaar dat de retailer meer vragen krijgt over waar de producten vandaan komen. Ook ziet Van Egmond een enorme vlucht in de belangstelling voor producten uit Nederland, die ‘kennelijk bekender, veiliger en dichtbij voelen’. De pandemie heeft volgens haar duidelijk gemaakt hoe lang en complex de toeleveringsketens zijn.

rechtstreex

Teeltplannen

Met de extra omzet én een investering van 500.000 euro die Rechtstreex dit najaar ontving van iFund, wordt het team uitgebreid en geografische groei verwezenlijkt. Recent is regio Haaglanden betrokken in het afzetgebied; meer regio’s staan op de rol. Ook gaat de service geïnnoveerd worden. “Daarmee willen we de behoeftes van nieuwe doelgroepen inzichtelijk maken”, aldus Bouten. Volgens hem vraagt de opschaling om een professionalisering van de planning, waaronder het vastleggen van teeltplannen met de boeren: “Nu verkopen we wat de boer biedt, maar met een betere planning en onderlinge afstemming kunnen we een grotere groep klanten bedienen. Daarmee kunnen we de transitie naar een duurzame en transparante voedselketen realiseren.” Is daarin ook ruimte voor de voedingsmiddelenindustrie, denkt hij? Bouten: “De huidige keten wordt gekenmerkt door de industriële productie van voedsel als anonieme commodity. Wij hebben een ander businessmodel, waarbij we meer verbonden zijn met klanten en de producenten. De industrie heeft natuurlijk de expertise en faciliteiten om een voorname rol te kunnen spelen in het model dat wij nastreven. Uiteindelijk zijn onze principes op ieder bedrijf toepasbaar. Maar dat vereist wel een streven om direct verbinding te leggen met klanten en makers.”

Meer lokaal boodschappen doen
Boodschappen doen zonder interventie van (grootschalige) tussenhandel bestaat al langer, maar is de laatste jaren in populariteit gegroeid. Dat is mede te danken aan de opkomst van nieuwe bedrijven die dit concept mogelijk maken, waaronder Rechtstreex. Zo werd in Noord-Brabant het vergelijkbare Boerschappen opgericht en in Noord-Nederland De Streekboer. Inwoners van de Randstad, Noord-Brabant, Zeeland en de Achterhoek kunnen voor lokaal geproduceerde boodschappen terecht bij Boeren & Buren.

Altijd op de hoogte blijven?