In diverse landen werd de suikertax ingevoerd om consumenten aan te zetten tot een lagere suikerinname en de industrie te stimuleren producten gezonder te maken. Hoewel pressiegroepen soms de indruk wekken dat de voedingsmiddelenbedrijven de gezondheid van consumenten niet belangrijk vinden, zijn er in binnen- en buitenland veel initiatieven voor zout- en suikerreductie en verbetering van de vetzuursamenstelling.
EVMI achtergrond & analyse – jaaroverzicht 2016
In maart werd bekend dat Groot-Brittannië een heffing op frisdrank met een hoog suikergehalte krijgt. Voor frisdrank met een suikergehalte van meer dan vijf gram suiker per honderd milliliter gaat een heffing gelden van omgerekend 23 eurocent. Voor drankjes die de acht gram suiker per honderd milliliter overschrijden komt zelfs een tax van 31 eurocent. De suikertax gaat over twee jaar in zodat fabrikanten in de gelegenheid zijn het suikergehalte in hun producten te verlagen. De opbrengst van de suikertax is bestemd voor schoolsport.
‘Geen bewijs’
Andere landen die een suikerheffing hebben of gaan invoeren zijn Portugal, België, Frankrijk, Mexico, Hongarije en Zuid-Afrika. Ook enkele steden in de VS hebben zo’n suikertax. In Nederland komt die er voorlopig niet. Een rondgang van het AD maakte duidelijk dat er geen Kamermeerderheid voor is.
De Nederlandse vereniging Frisdranken, Waters, Sappen (FWS) is ook geen voorstander van zo’n heffing. Volgens directeur Raymond Gianotten is nooit bewezen dat die maatregel effectief is tegen overgewicht. Gianotten noemt het bovendien onterecht dat één suikerhoudend product zou worden belast, terwijl suiker in tal van voedingsmiddelen zit. De vereniging geeft verder aan dat veel individuele fabrikanten de afgelopen jaren al goede stappen hebben gezet in suikerverlaging, het vervangen van suiker door zoetstoffen en met de introductie van nieuwe lightproducten.
Er zijn geluiden dat een suikertax wél werkt. Mexico, één van de landen met de hoogste percentages diabetes en obesitas, voerde op 1 januari 2014 een suikertax in van 1 peso (5 eurocent) per liter frisdrank. Volgens een studie van Mexicaanse en Amerikaanse wetenschappers, gepubliceerd in het British Medical Journal (BMJ), nam de consumptie van de belaste frisdranken af met gemiddeld 6 procent. Aan het einde van dat jaar lag de consumptie zelfs 12 procent lager. Met name bij de lagere inkomens was er een lagere inname. Of ook op de lange termijn de consumptie van suikerhoudende dranken afneemt, moet nog worden onderzocht, erkennen ook de wetenschappers.
Aan de andere kant heeft Gianotten gelijk als hij vaststelt dat producenten al bezig zijn met suikerreductie. Zo introduceerde Coca-Cola half april in Nederland de nieuwe Coca-Cola life met 12 procent minder suiker dan de Coca-Cola life die in 2015 op de markt kwam. Ten opzichte van de reguliere Coca-Cola is dat zelfs 45 procent minder suiker. Coca-Cola life is gezoet met een mix van suiker en steviolglycosiden, een extract uit de steviaplant. De gezamenlijke frisdrankindustrie legde vorig jaar vast dat in 2020 het aantal kcal met gemiddeld 10 procent moet zijn gedaald ten opzichte van 2012. Dat doel moet worden bereikt door minder suiker in bestaande producten, nieuwe producten met minder of geen suiker, meer lightproducten en meer kleine verpakkingen. Het gaat om frisdranken, energiedranken, sportdranken, siropen, sappen en waters met smaakjes.
Ook in zuivel
Ook buiten het frisdrankensegment zijn er initiatieven. Alpro gaat het suikergehalte in de plantaardige alternatieven voor zuivel verder verlagen. Tegen 2018 moet er 12,5 procent minder suiker in de dranken zitten dan nu. In het duurzaamheidsrapport dat Alpro in januari publiceerde, staat dat het bedrijf de hoeveelheid suiker in het volledige assortiment tussen 2008 en 2014 al met 12 procent verminderd had.
FrieslandCampina startte in 2009 in Nederland met een suikerverlagingsprogramma voor alle producten, van kinderproducten tot verwentoetjes. In een groot deel van die producten heeft het zuivelconcern in de afgelopen zes jaar het suikergehalte verlaagd met 7 tot 44 procent.
Marketing
Frisdrankfabrikanten en andere voedingsmiddelenbedrijven halen suiker uit producten om ze gezonder te maken, maar ook uit marketingoogpunt. Consumenten vragen erom. Water met een smaakje is bijzonder populair. Bovendien blijkt uit de Merken Top 100 van marktonderzoeksbureau IRI dat consumenten producten met veel suiker vaker links laten liggen. Zo daalde de omzet van Coca-Cola in de Nederlandse supermarkten vorig jaar met 8,7 procent. Wicky van Refresco zag de omzet teruglopen met 11 procent, terwijl FrieslandCampina vorig jaar voor 10 miljoen euro minder aan zuivel (met name vla) verkocht. Sinds 2012 loopt de verkoop van frisdranken in supermarkten terug, terwijl de verkoop van water in flessen juist groeit.
Zoete pindakaas
Productherformulering pakt niet altijd goed uit. Zo bevatte de light pindakaas die in supermarkten aangesloten bij inkooporganisatie Superunie werd verkocht 30 procent minder vet maar wel 451 procent meer suikers. Foodwatch stelde dit aan de kaak, waarna de retailers bekendmaakten te stoppen met het product.
Zoutreductie stagneert
Het zoutgehalte in levensmiddelen daalt, maar de afname is niet meer zo sterk als tussen 2011 en 2013. Dat blijkt uit onderzoek dat de NVWA in maart publiceerde. Ook zijn er nog steeds grote verschillen tussen producten in dezelfde productsoort. De grootste gemiddelde afname van het zoutgehalte in 2015 ten opzichte van 2011 is bereikt in conserven van enkelvoudige groenten en peulvruchten (-31 procent), Goudse Kaas 48+ (-22,7 procent) en brood (-15,3 procent). In de groep conserven (overig) en in sauzen is sinds 2011 het zoutgehalte in de hele productgroep juist gestegen met respectievelijk 27,4 en 15,7 procent.
De NVWA onderzocht tien productgroepen. Opmerkelijk was dat de hoeveelheid zout die in 2015 op het etiket vermeld stond iets hoger was dan de werkelijke bij analyse gemeten hoeveelheid. Mogelijk worden de etiketten niet voortdurend aangepast omdat de zoutreductie stapsgewijs gebeurt, stelde de NVWA.
Clean label
Honig weert sinds begin november een aantal E-nummers, waaronder smaakversterker E621 (mononatriumglutamaat oftewel msg) uit de Honig-producten. Ook wordt het zoutgehalte verder omlaag gebracht. Honig stelt dat msg een goedgekeurde hulpstof is en niet schadelijk voor de gezondheid, maar houdt rekening met de behoefte van consumenten aan een clean label. In juni kondigde Albert Heijn al aan om msg uit zijn huismerkproducten te halen, eveneens in combinatie met een zoutverlaging.
Infographic
Het CBL en de FNLI hebben de Tweede Kamer in februari een infographic aangeboden met een overzicht van wat er al is bereikt binnen het Akkoord Verbetering Productsamenstelling en waar de komende tijd aan wordt gewerkt. Zo is het zoutgehalte in groenteconserven met 30 procent verminderd en in kaas met 24 procent. Het percentage vet in vleeswaren is met 9 procent verminderd. In 2016 wordt er onder andere gewerkt aan het gezonder maken van hartige broodjes, kant-en-klaarmaaltijden, soepen, sauzen en toetjes.
Sinds 2011 werken het CBL en de FNLI samen met de aangesloten bedrijven aan het reduceren van de gehaltes zout, verzadigd vet en calorieën (suikers en vetten) in producten. De ambities zijn vastgelegd in het Akkoord Verbetering Productsamenstelling. Het doel is om gezondere producten en maaltijden aan te bieden. In 2013 is de samenwerking uitgebreid met het ministerie van Volksgezondheid, Koninklijke Horeca Nederland en Vereniging Nederlandse Cateringorganisaties (Veneca).