'Chemicals in flasks', Joe Sullivan via Wikimedia
Er is geen wetenschappelijk zuivere discussie meer over risico's. Dat constateerde afgelopen weekend Maarten Keulemans in de Volkskrant rond de controverse over bestrijdingsmiddel glyfosaat. Als risicoloosheid niet bestaat en we dat feit niet langer onder het tapijt vegen, hoe moeten we dan omgaan met mogelijke risico's? Voedselveiligheidsexpert Simone Hertzberger geeft een antwoord op die ingewikkelde vraag.
Simone Hertzberger - Foodlog
'Chemicals in flasks', Joe Sullivan via Wikimedia
In een Amerikaanse publicatie keken deelnemers van een werkgroep over het voorzorgsprincipe naar de invloed van het voorzorgsprincipe op het voeden van de huidige en toekomstige generaties.
Zij keken naar de geschiedenis van het begrip voorzorgsprincipe en gaven een oordeel over dubbelzinnigheid, willekeur, en vooringenomenheid jegens nieuwe technologieën. Het gaat in deze studie vooral over het voeden van 9 miljard mensen in 2050 en vandaar dat de aandacht vooral uitgaat naar landbouwkundige onderwerpen, zoals het gebruik van bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en doorstralen.
Het voorzorgsprincipe heeft gefaald als algemene strategie voor risicomanagement en nu is de tijd gekomen om nieuwe paden in te slaan
De auteurs stellen dat het voorzorgprincipe een belangrijke rol heeft gespeeld in aandacht krijgen voor passend risicomanagement. Als het voorzorgsprincipe echter te streng wordt toegepast, remt het innovaties ten nadele van zowel de economie als de humane gezondheid. De deelnemers van de werkgroep, tevens auteurs, geven voorbeelden over het falen van het voorzorgsprincipe in het geloofwaardig en weloverwogen toepassen van risicomanagement. Zij stellen dat het voorzorgsprincipe controversieel is en in de toekomst zal verdwijnen. Zij beoordelen het uitgangspunt van het voorzorgsprincipe als zeer lovenswaardig, maar stellen dat het is verworden tot een onwerkzaam en contraproductief systeem.
De auteurs propageren absoluut geen roekeloos en nonchalant gedrag, maar vinden dat hun bevindingen uitwijzen dat op velerlei gebieden het voorzorgprincipe meer kwaad dan goed doet. Zij stellen: “het voorzorgsprincipe heeft gefaald als algemene strategie voor risicomanagement en nu is de tijd gekomen om nieuwe paden in te slaan”.
Inspelen op latente angsten
Dit zijn krachtige woorden van de deelnemers aan de werkgroep. Deze deelnemers komen zowel uit universiteiten als van de kant van de overheid in een aantal Amerikaanse staten. De term voorzorgsprincipe gebruikt men ook in Europa vaak ten onrechte voor ‘voorzichtigheid betrachten’. Het principe gaat juist niet over het tegenhouden van veranderingen, maar over hoe te handelen bij wetenschappelijke onzekerheid. Vaak spelen mensen, individueel of georganiseerd, in op latente angsten die bij velen leven en doen dan een beroep op het voorzorgsprincipe. Door goedgekeurde additieven toch als gevaarlijk af te schilderen (wetenschap biedt immers nooit 100% garanties), probeert men overheden of bedrijven te bewegen deze stoffen toch maar te verbieden of niet te gebruiken. Zoetstoffen en conserveermiddelen kunnen als voorbeeld hiertoe dienen, maar ook het al of niet toepassen van genetische modificaties of het doorstralen.
Deze tekst verscheen in 2013 in het tijdschrift VMT Voedselveiligheid.