Waarom moet innovatie innovatief zijn?

1 december 2021

Tekst: Remco Rijsenbrij

Als voorzitter van Innofood verkeer ik in een positie waarin ik een inkijkje kan krijgen bij diverse bedrijven, veelal mkb-bedrijven. Tegelijkertijd zit ik ook aan tafel bij overheden en bestuurders van regio’s of provincies.

Remco Rijsenbrij heeft 30 jaar ervaring in de (food) supply chain (Heineken en Johma). “Van medewerker naar ondernemer en begaan met ons vak. Techniek - ik ben van oorsprong werktuigbouwkundige - en vooral ook het aantrekkelijk en toegankelijk maken van het productievak, houdt me bezig. Daarnaast verwonder ik me erover dat het toepassen van wetenschap en innovaties heel anders bekeken en misschien ook wel gewaardeerd wordt dan de wetenschap en de innovaties zelf. Terwijl het een toch niet zonder het ander kan.”

Ik ben opgeleid en heb ervaringen opgedaan bij een groot inter­nationaal bedrijf. Dat heeft me de mogelijkheid geboden om de modernste technieken en innovaties toe te passen. Niet alleen op het gebied van automatisering en mecha­nisering, maar ook op het gebied van duurzaamheid. In die periode ervoer ik dat wat de overheid mogelijk wilde maken met subsidies, geheel in balans was met wat grote internationale bedrijven aan het implementeren waren. De overgang naar een ander Nederlands bedrijf, ook van behoorlijke omvang en historie, zette deze balans direct in een ander perspectief. Het toepassen en implementeren van moderne technieken was daar ver te zoeken. Met het bezoeken van andere productiebedrijven kwam ik er meer en meer achter dat het toepassen van (moderne) technologieën helemaal niet zo vanzelfsprekend was.

Ondertussen werden op de tafel van de regiobestuurders en provincie ieder jaar weer nieuwe hoogdravende technologieën bespreek­baar gemaakt met de vraag wanneer het bedrijfsleven dit ‘even’ kon gaan implementeren. De vanzelfsprekendheid waarmee bestuurders en provinciën aannemen dat innovaties van nu worden toegepast, is in mijn ogen niet in overeenstemming met dat wat veel (mkb)productiebedrijven bezighoudt.

Handen en voeten

Wat ik bij deze bedrijven, ik concentreer me hierbij op mkb en mkb+productiebedrijven (zie kader) tegenkom, zijn vaak nog de ouderwetse proces/productie-inrichtingen. Het toepassen van bijvoorbeeld robots om repeterende werkzaamheden te automatiseren en effectief gebruik maken van software is vaak nog ver te zoeken. Biobased-productie, toepassen van blockchaintechnologie, duurzaam produceren, circulaire economie en het verwaarden van reststromen zijn allemaal begrijpelijke onderwerpen, maar voor veel ondernemers in het mkb is het o zo moeilijk om er handen en voeten aan te geven.

Daar waar grote multinationals kunnen beschikken over engineerings­afdelingen en het talent om innovatievraagstukken het hoofd te bieden, is menig mkb of mkb+bedrijf veel meer ge­focust op de dagelijkse beslommeringen. Soms is het qua bezetting of qua kennis en kunde simpelweg niet te doen om innovaties, of voor een bedrijf nieuwe technologieën, te implementeren. Vaak is er angst of onzekerheid om het oude los te laten en het nieuwe een kans te geven.

Het belang van mkb en mkb+bedrijven

De mkb-sector omvat meer dan 1,5 miljoen bedrijven en biedt werk aan ruim vier miljoen mensen. Uiteraard zijn hierbij heel veel kleine en niet-productiebedrijven maar de omvang en de impact van productiebedrijven die in het mkb-segment vallen is wel degelijk significant.

Daarnaast is er een groep bedrijven die niet beursgenoteerd zijn maar het niveau van het mkb zijn ontstegen. Die noemen we de mkb+bedrijven. Deze groep biedt ontzettend veel potentieel om vooral bestaande technologieën te gaan implementeren.

De grote (food) productiebedrijven zijn professioneel georganiseerd en kunnen high-end expertise aan zich binden. Zij redden zich wel op het nationale en internationale podium. Waar een wereld te winnen is, is in het segment van mkb en mkb+bedrijven.

Visie en plannen

Als we naar de subsidies en plannen van de provincie en het Rijk kijken, is er vaak wel een visie waarom bepaalde technologie of innovaties onder de aandacht moeten worden gebracht. En met deze visie wordt dan - veelal door bestuurders, met minimale inbreng van ondernemers - een plan opgesteld.
Zo’n plan is vooral opgesteld vanuit het perspectief van de provincie of het landsbelang. Voor de benodigde middelen, anders dan geld en competentie, is weinig aandacht. Maar voor een succesvolle veranderingen zijn alle aspecten van belang.

‘Het toepassen en implementeren van moderne technieken was ver te zoeken’

Ook bestaat er een misverstand over de toegankelijkheid tot subsidies. De provincie en de gemeente menen dat het echt heel simpel is, menig ondernemer loopt er juist van weg omdat deze materie als te ingewikkeld wordt gezien.

Instrument

Het mechanisme subsidie is een waardevol instrument om innovaties een eerste kans te geven. Zodra een innovatie een zekere omvang krijgt, kan de subsidie worden afgebouwd en zal de marktwerking de rest moeten doen.

Waarom zouden we technologie en innovaties moeten omarmen? Omdat dit meer dan ooit noodzakelijk is. Juist nu. Mede door corona en de diverse voedselschandalen van de afgelopen jaren, is het verkorten van de supply chain van groot belang. En wellicht komt de grote industrie weer terug naar Europa nu blijkt dat China toch niet zo’n veilige haven is.

Kortom, volop kansen voor de maakindustrie en dan liefst op een manier die duurzaam omspringt met onze planeet en de waardevolle grondstoffen en energiebronnen. Hoe fijn zou het zijn geweest als onze productie nu een hele hoge mate van automatisering had gehad, hoe fijn als de CO2 footprint laag was, et cetera.

Discrepantie

Er is een flinke discrepantie tussen de mogelijkheden die de overheid al dan niet met subsidies beschikbaar stelt en het achterblijven van de implementatie hiervan bij een groot gedeelte van de mkb en mkb+bedrijven, terwijl de voordelen om het wel te doen zo voor de hand liggend lijken.

Ik wil graag een rol spelen in het veranderen van de aanpak met als doel het sneller implementeren van technologieën in het mkb en mkb+. Bestuurders en medewerkers vanuit de provincie, het Rijk en gemeente zullen veel meer samen met de ondernemers een plan op moeten stellen. Waarbij in het oog moet worden gehouden hoe we niet alleen de ondernemers kunnen gaan overtuigen, maar ook de technologie toegankelijker maken en tegelijkertijd middelen (anders dan geld) en competenties aanbieden.

Tenslotte moet er aandacht zijn voor het creëren van financiële ruimte bij de afzet van eindproducten die passen bij duurzaam onder­nemen. Zolang innovatieve producten vooral gezien worden als dé mogelijkheid om marges te verbeteren en we met elkaar groei blijven uitdrukken in procenten, zullen innovaties en innovatieve producten voor consumenten duur en mogelijk onbetaalbaar blijven en komt de noodzakelijke marktwerking niet of te langzaam op gang.

Altijd op de hoogte blijven?