Boekrecensie: Wat gaan we eten?

15 september 2021 Mischa Brendel

De vele aspecten van ons eten

Ik moet eerlijk toegeven dat ik dit boek met enige scepsis begon: toch niet weer het zoveelste belerende boek dat me vertelt dat we in harmonie met onze omgeving moeten leven en eten? Maar nee, Wat gaan we eten heeft me positief verrast.

Het boek heeft inderdaad een vrij holistische benadering van onze voedingspatronen en -behoeften, maar dat is juist de kracht van dit verhaal. Want hoewel er prima wordt beschreven welke voedingsstoffen in (ongeveer) welke hoeveelheden we nodig hebben, bepalen met name ons gedrag, onze cultuur(geschiedenis) en technische, technologische en medische innovaties hoe we omgaan met eten.

Eten stuurt onze samenleving. Veel van de uitdagingen waar onze samenleving momenteel voor staat – zoals klimaatverandering, milieuvervuiling, ontbossing – zijn onlosmakelijk met ons voedsel verbonden.

Carolyn Steel neemt in een zevental hoofdstukken – voedsel, lichaam, thuis, samenleving, stad en platteland, natuur en tijd – door hoe wij met ons voedsel omgaan in relatie tot deze onderwerpen en hoe deze onderwerpen omgekeerd ons voedsel en onze voedselvoorziening beïnvloeden. Er is sprake van een constante wisselwerking.

Bij veel onderwerpen – zoals: waarom eten we zo graag vlees? – stelt Steel de vraag: waarom? De antwoorden vergen vaak een combinatie van filosofische, culturele, historische en biologische inzichten. En Steel haalt ook al die aspecten aan. Met name door de biologische component was ik positief verrast: ik had niet verwacht dat Steel bètawetenschap op zo’n gedetailleerde wijze aan zou halen – ze studeerde architectuur – maar ze doet dit wel degelijk en ook nog met verve.

'Het probleem is dat we onze connectiviteit met ons voedsel hebben verloren'

Toch voert filosofie de boventoon. Ons gedrag bepaalt hoe we omgaan met ons voedsel en het probleem is dat we onze connectiviteit met ons voedsel hebben verloren.

In haar boek introduceert Steel de term ‘sitopia’, de optimale, door voedsel gedetermineerde wereld. In tegenstelling tot een utopie is dit geen onbereikbaar streven. Sterker nog, we leven al in een sitopia, een sitopie, alleen niet in een erg goed sitopia, aangezien we geen of te weinig waardering opbrengen voor de elementen waaruit deze wereld bestaat.

Door de hoofdstukken heen beschrijft Steel hoe we met voedsel omgaan en de wisselwerkingen die er ontstaan. Voedsel is voor ons meer een gegeven geworden; we staan niet of nauwelijks stil bij wat er moet gebeuren om het te verbouwen, wat voor invloed dit op het klimaat en ons lichaam heeft, hoe onze voorkeuren die van onze kinderen beïnvloeden, hoe we onze huizen, steden en samenleving op ons voedselgebruik hebben ingericht en waarmee we toekomstige generaties opzadelen.

Zo opgesomd klinkt het wel degelijk belerend, maar het knappe aan Steel is dat ze die belerende toon juist weet te vermijden. Erg knap is ook hoe ze de zeven thema’s in haar boek vanuit zoveel aspecten benadert: geschiedenis, cultuur, biologie, technologie en filosofie zijn er slechts enkele van.

Wat gaan we eten? levert vooral inzichten op: eten is voor ons vooral een kant-en-klaar-product geworden (voor de consument), of een goed om te leveren (producent).

Wanneer we weer dichter bij ons eten gaan staan en er meer bij stil gaan staan, wordt het veel gemakkelijker om gezonder en duurzamer met voedsel bezig te zijn. Het enige punt is dat dit alleen een kans van slagen heeft als we dit als (wereldwijde) samenleving doen.

Wat gaan we eten?
Sitopia: hoe goed eten de wereld kan redden
Auteur: Carolyn Steel
Vertaling: André Haacke en Ruud van der Helm
Uitgeverij: Meulenhoff
Aantal pagina’s: 496
Prijs € 24,99

Altijd op de hoogte blijven?