Hygiënisch ontwerp

Als je in de vorige eeuw over dit onderwerp begon, kreeg je vaak de vraag van welke zeurplaneet je kwam. Een machine moest zo goedkoop mogelijk gemaakt worden, het liefst in rvs en doen waarvoor hij bestemd was. Maar in de voedingsmiddelenindustrie, waar met eiwitten van dierlijke oorsprong gewerkt wordt of voor een kwetsbare doelgroep geproduceerd wordt, ligt het iets anders. Een deugdelijk en gevalideerd hygiënisch ontwerp geldt als de beste garantie voor bedrijfsbehoud.

Want onverklaard bederf, bacterieresistentie en plotselinge smaakafwijkingen kunnen desastreus zijn voor het voortbestaan van een productiebedrijf. Er zijn voorbeelden genoeg van schijnbaar plotselinge uitbraken van pathogene micro-organismen en optredende houdbaarheidsproblemen. “Wij hebben nooit klachten gehad, ons bedrijf kan je door een ringetje halen” zijn dan vaak de holle kreten, zonder dat men de hand in eigen boezem durft te steken.

Ieder bedrijf is verplicht om een bron oorzaak analyse uit te voeren bij iedere (bijna) calamiteit. Naar schatting 90% van de bacteriologische problemen worden veroorzaakt door een gebrekkig hygiënisch ontwerp.
Een paar belangrijke klassieke ontwerpfouten:
• Onjuiste toepassing van kunststoffen die snel verweren en daardoor schuilplaatsen bieden
• Onzichtbare lasfouten in het leidingwerk
• Niet reinigbare capillaire ruimtes bij flens-, bout- en moerverbindingen en asdoorvoeren
• Slechte zelfdrainage van pompen, leidingen, werkoppervlakken en zelfs vloeren
• Schakel- en bedieningspanelen boven productzones 
• Onbereikbaarheid van kwetsbare en vervuilde machineonderdelen
• Contaminatiepunten met smeermiddelen

De reiniging van procesinstallaties of ‘stand alone’ machines is vaak een kostbaar proces. Alleen al vanwege de schoonmakers die de knoppen van een schakelkast schoonspuiten met 100bar. Het verhelpen van elektrische storingen op maandagochtend is vaak een standaard ritueel dat eenvoudig opgelost kan worden door de schoonmakers bij het hygiëneprogramma te betrekken. Als voorbeeld hanteer ik altijd het slordig aangebrachte typeplaatje van een onnozel tankje. Dit plaatje hygiënisch vastlassen kost eenmalig 8,33 extra, zodat het de schoonmaker 10 seconden scheelt in werktijd. Besparing 0,07 per keer. Binnen 6 maanden is dit terugverdiend. Bij meer complexe procesinstallaties laat een hygienisch ontwerp zich snel terugverdienen in de reductie van de CIP (Cleaning in Place) tijd en een betere borging van de reiniging en desinfectie.

Validatie van procesapparatuur wordt steeds belangrijker: bewijzen dat het apparaat gewoon doet wat het moet doen. Dit kan wettelijk geregeld zijn (melkpasteur) of wanneer het een kritische procescomponent betreft (metaaldetector of autoclaaf). De producent moet een validatierapport hebben van de leverancier of een die in eigen beheer is opgesteld. Bij een ernstige calamiteit waar slachtoffers te betreuren zijn zal de rechter snel vragen naar een deugdelijk validatierapport. Ervaring is de naam die wij geven aan onze fouten.