'Toename bestrijdingsmiddelen gevonden in voedsel', zei foodwatch op 2 augustus. In Nederland zou het behoorlijk mis zijn. De voedselwaakhond signaleerde 'meer wetsovertredingen', 'meer pesticidencocktails' en 'Illegale bestrijdingsmiddelen gebruikt'. De voedselwaakhond zou zijn strategie om ons voedsel residuveilig te krijgen ook heel anders kunnen aanpakken.
Door Cécile Janssen - Foodlog
Foodwatch trekt aan de bel naar aanleiding van een vorige week verschenen EFSA-rapport over pesticiden in ons voedsel. Foodlog besteedde er eerder al aandacht aan.
Op woensdag 25 juli meldde de EFSA dat "Europeanen voedsel blijven eten dat grotendeels vrij is van residuen van bestrijdingsmiddelen of dat binnen de wettelijke grenzen van residugehalten blijft." Volgens de EFSA blijft meer dan 96 procent van de geanalyseerde monsters binnen de wettelijke grenzen, is ongeveer 51% helemaal vrij van kwantificeerbare pesticidenresiduen, en is de situatie aan het pesticidenresiduenfront daarmee 'stabiel'.
Meer zorgen over Malta
Bij foodwatch klinkt diezelfde cijfers als volgt: "Op ongeveer de helft van het geteste voedsel (49 procent) worden resten van bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Bijna één op de 25 geteste producten lijkt meer vervuild dan de wet toestaat. Het aantal overtredingen van de wettelijke norm voor vervuiling is zelfs iets hoger dan voorgaande jaren."
Over welke feiten hebben we het?
De EFSA analyseerde 84.657 monsters op 791 bestrijdingsmiddelen. Daarvan waren er 81.482 die binnen de wettelijke limieten bleven, ofwel 96,2 procent. In 2015, het voorgaande jaar, bleef 97,2 procent van de geanalyseerde monsters binnen de wettelijke grenzen en was 53,3 procent helemaal residuvrij. Een beetje meer dus. Maar de EFSA legt ook uit waarom het nu minder is: in 2016 voor het eerst gekeken naar chloraatresiduen, een verbinding waarvoor pas nu maximumresidugehalten (MRL's) worden vastgesteld.
Kan wie biologisch koopt, helemaal zorgenvrij eten? Van de 5.500 geteste biologische producten was 83 procent vrij van residuen en bleef 98,7 procent binnen de wettelijke limieten.
Foodwatch hamert verder: "Nederland staat op de 3de plek in de Europese ranglijst wat wetsovertredingen betreft: 7,5 procent van het door Nederland geteste voedsel overschrijdt de wettelijke norm. Alleen in Malta en Luxemburg werden nog meer wetsovertredingen gemeten. Ruim 60 procent van de tests die de NVWA hiervoor uitvoerde betrof geïmporteerde producten, waarin vaak meer bestrijdingsmiddelen worden gevonden." In dat laatste zinnetje zit een belangrijke relativering. Geen enkel ander land testte zoveel importproducten, waar inderdaad meer pesticidenresiduen in worden aangetroffen. Nederland speelt als import- en exportland (Rotterdam, Schiphol) een belangrijke rol als waakhond aan de EU-grens.
Was ik foodwatch, dan zou ik me meer zorgen maken over Malta, dat bij 10,7 procent van het geteste voedsel overschrijdingen constateerde. Van het geteste Maltezer voedsel was driekwart van eigen bodem, en maar 6 procent geïmporteerd. Malta is Europees kampioen pesticidengebruik.
Pesticidencocktails
Afgelopen najaar maakte Trouw stampij over pesticidencocktails. Foodwatch maakt zich eveneens zorgen: "Extra zorgwekkend vindt foodwatch de toename van het groente en fruit dat vervuild is met de resten van meerdere bestrijdingsmiddelen tegelijkertijd." In 2016 betrof dit 30,1 procent van alle monsters, in 2015 28 procent. Een kleine 600 monsters bevatten meer dan 10 verschillende pesticiden. Het gaat om kruisbessen, bramen, frambozen, wijn- en tafeldruiven, aardbeien maar ook thee en hop.
Volgens foodwatch moeten we ons hier zorgen over maken omdat "de effecten die deze bestrijdingsmiddelencocktails op de gezondheid van de consument kunnen hebben, nog steeds niet meegenomen worden in het Europese bestrijdingsmiddelenbeleid. Dit, terwijl al in 2009 wettelijk is vastgelegd dat onderzocht moet worden welke cumulatieve effecten op de menselijke gezondheid deze blootstelling aan meerdere bestrijdingsmiddelen tegelijk heeft." De EFSA vindt dat onzin: "EFSA heeft [..] een beoordeling van de acute (korte termijn) en chronische (lange termijn) voedingsrisico's uitgevoerd. In beide gevallen werden de gezondheidsrisico's voor de consument als gering beschouwd."
'Groene ambities' geremd
In Nederland worden tegen de meeste plagen tegenwoordig natuurlijke vijanden, zoals roofwantsen, roofmijten en sluipwespen, ingezet, zei LTO Glaskracht-voorzitter Sjaak van der Tak donderdag in het AD. Zulke gewasbeschermers laten geen residuen achter zoals de consumenten die foodwatch steunen willen. Hij noemt Nederland zelfs 'de kraamkamer' van die moderne biologische gewasbescherming.
Foodwatch roept hard, maar blaft de waakhond wel tegen de goede boom? Volgens Van der Tak wordt vervanging van chemische pesticiden door groenere middelen van overheidswege vertraagd. "Tuinders worden geremd in hun ambitie om met zo min mogelijk chemische gewasbeschermingsmiddelen te telen," aldus Van der Tak. "De toelating van innovatieve, groene gewasbeschermingsmiddelen verloopt veel trager dan noodzakelijk.'' Voor 'groene middelen' gelden in Europa namelijk dezelfde trage toelatingsprocedures als voor chemische gewasbeschermingsmiddelen, terwijl belangrijke middelen - denk aan de neonics en glyfosaat - door de politiek worden afgeschaft zonder dat er minder schadelijke middelen voor in de plaats komen. Daar moet dringend verandering in komen, vinden de tuinders.
Stel je voor wat er zou gebeuren als foodwatch voor wat onze tuinders willen zou gaan pleiten.