Zelfbenoemde ‘voedselfuturist’ Robyn Metcalfe beschrijft de realiteit en (beoogde) toekomst van voedsel-supply chains in een boek dat onleesbaar is door zijn geforceerde toegankelijkheid.
Voor de gemiddelde consument zijn de ingewikkelde distributieketens in de voedselproductie vaak moeilijk te begrijpen. Het lijkt immers volledig onlogisch dat een in New England gevangen vis in China wordt verwerkt en er in Japan sushi van wordt gemaakt voordat die weer in Amerikaanse winkels terecht komt. Dat is een van de vele voorbeelden van voedsel op wereldreis die Robyn Metcalfe in haar boek Food Routes: growing bananas in Iceland and other tales from the logistics of eating ter sprake brengt. Maar zoals Metcalfe in de meeste gevallen uitlegt: voor fabrikanten en leveranciers zijn deze keuzes volkomen logisch en efficiënt. Door de lage loonkosten in China en de expertise van sushimakers in Japan is deze wereldreis voor de betrokken bedrijven goedkoper dan wanneer alles lokaal verwerkt en geproduceerd zou moeten worden. Het is het gevolg van de relatief lage kosten van transport en de grote verschillen tussen landen in loonkosten en handelstarieven.
De leek kan dan ook heel wat opsteken van Metcalfe’s reis door de voedsellogistiek. Ze begint haar verhaal bij de bron, de boeren, vissers en telers, en beweegt zich in verschillende hoofdstukken via producent, leverancier en transporteur door de keten heen. Ze illustreert hoe ketens in elkaar kunnen zitten, hoe en waardoor ze worden beïnvloedt en welke technologieën die ketens op dit moment aan het veranderen zijn.
Maar het blijft een oppervlakkige reis. De talloze anekdotes over de ‘gewone’ boer, fabrieksmedewerker of pizzabakker moeten haar verhaal toegankelijk maken, maar leveren over het algemeen niet de beste voorbeelden op om de werking van logistieke ketens te begrijpen. Echte casussen die dat wel doen, ontbreken. Wanneer het wel tijd wordt voor inhoud, is Metcalfe kort en krachteloos. Keer op keer wekt ze interesse met opvallende details of boeiende ontwikkelingen, om na een alinea door te gaan met het volgende punt en de lezer onbevredigd achter te laten. Het gebrek aan diepgang wordt al in het tweede hoofdstuk slopend, wanneer het besef indaalt dat je van deze onsamenhangende verzameling informatie, anekdotes en gedachtenkronkels niet echt veel wijzer zult worden. Op zijn best zal Food Routes de nieuwsgierigheid prikkelen. Metcalfe’s visie op nieuwe ontwikkelingen in de voedsellogistiek, van blockchain en kunstmatige intelligentie tot verticale teelt en bezorgingsdrones, komt bovendien soms wat onrealistisch over. Zo bespreekt ze uitgebreid een patent van Amazon voor zwevende drone-distributiecentra (zeppelins) terwijl niet eens duidelijk is of dat bedrijf er verder in heeft geïnvesteerd. Metcalfe ziet de drones in ieder geval al vliegen.
Wie de laatste hoofdstukken van het boek haalt kan niet meer om de politiek heen die in Metcalfe’s verhaal gewoven zit: een wat angstwekkend geloof dat start-ups en techreuzen in Silicon Valley alle problemen in de wereld zullen gaan oplossen. Voor traditionele boeren, vakbonden en een controlerende overheid heeft ze weinig positieve woorden over. Haar ideaalbeeld van de toekomst, waarin boeren zijn uitgestorven, iedereen in kleine appartementjes woont en voedsel van zaadje tot verpakking wordt gefabriceerd door robots en computers, doet nogal absurd aan. De een zijn nachtmerrie is de ander zijn droom, zo blijkt.
