Beeld: Oxfam Novib
"De vijf grootste supermarkten in Nederland, Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi en Plus houden de economische uitbuiting van mensen die in ontwikkelingslanden ons voedsel produceren, in stand. Alle vijf supermarktketens haalden een zware onvoldoende op Oxfam Novib’s internationale duurzaamheidsranglijst van supermarkten." Op een schaal van 1 tot 10, scoort alleen supermarktformule Plus in Nederland een ruime 1. Jumbo scoort zelfs een volle 0 volgens de NGO. Volgens Oxfam Novib moet daarom het inkoopbeleid ingrijpend veranderen.
Door Dick Veerman - Foodlog
'Duurzaam' groeit toch juist snel?
In het persbericht roept Oxfam Novib een duidelijk beeld op: supermarkten zijn klootzakken en houden het leed in de wereld niet alleen in stand maar vergroten het ook nog eens. Omdat niemand anders het doet, moeten zij daar wat aan doen.
Wie de cijfers over de verduurzaming van het aanbod een beetje bijhoudt, vraagt zich toch vraag wat die extreem lage scores betekenen.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat consumenten bewuster en vaker als 'duurzaam' geldende producten kiezen. ABN Amro liet een onderzoek uitvoeren onder 1.400 consumenten en constateerde op basis daarvan dat 74% zijn productkeuze deels of zelfs volledig zou willen aanpassen aan duurzame normen. Die cijfers lijken aan te sluiten bij het onderzoek van Kien waar Oxfam Novib zich op baseert.
ABN Amro groef nog wat verder. De wens om duurzaam te consumeren speelt vooral een rol bij wat oudere consumenten. Jongere zeggen dat zij zich bewust zijn van het belang van duurzaamheid, maar 40% wil zijn leefstijl daar niet voor aanpassen. Volgens het onderzoek van de bank wordt de mate waarin jonge consumenten bereid zijn duurzamer in te kopen nadrukkelijk bepaald door het prijspeil; een prijsvoordeel geeft zelfs de doorslag.
Nu naar harde koopcijfers. Wageningen Universiteit constateerde afgelopen najaar dat consumenten in 2016 €3,8 miljard aan duurzame levensmiddelen uitgaven. De markt voor dergelijke producten steeg maar liefst met 26% ten opzichte van 2015. Het aandeel duurzaam voedsel binnen de totale voedselbestedingen steeg van 8% in 2015 naar 10% in 2016. Deze trend wordt bevestigd door de Monitor Keurmerken van marktonderzoeksbureau IRI die eerder deze maand uitkwam. Op basis van keurmerken berekende IRI berekende een groei van 27% in 2017 ten opzichte van 2015.
We vroegen vertegenwoordigers van de in het rapport genoemde retailers om een reactie. Ze vinden dat ze al veel doen om hun aanbod te verduurzamen en tonen zich daarom teleurgesteld over Oxfam Novibs vernietigende beoordeling van hun inspanningen. Een woordvoerder zei niet te kunnen weten hoe het er in oorsprongslanden precies aan toegaat; omdat supermarktorganisaties niet kunnen garanderen wat daar gebeurt, zou Oxfam Novib hen zo laag scoren.
Supermarkten zeggen juist hard te werken aan de verduurzaming van hun aanbod. De door Wageningen geconstateerde verkoopcijfers ondersteunen dat beeld.
Supermarkten hanteren duurzaamheidslabels die hun goede gedrag moeten bewijzen. Helaas beloven die volgens critici te veel moois en goeds. Kijk bijvoorbeeld naar de kritiek op eerlijke handel en verantwoorde visvangst. Toch kiezen supers voor die 'eerlijke' en andere 'OK'-labels omdat ze de kostbare controle of het allemaal wel klopt, uitbesteden aan de organisaties achter die labels. Die worden bovendien in opdracht van de overheid aanbevolen door Milieucentraal.
Oxfam Novib lijkt te willen dat supermarkten van de wereld een dorp maken zodat de productie van voedsel verantwoord en geheel zelf gecontroleerd kan gebeuren. Het alternatief is nog meer certificerende labelaars en controle door NGO's als Oxfam op de sloddervossen (zelfs biologische certificeerder Skal maakt er een potje van, volgens NGO foodwatch) en regelrechte sjoemelaars in dat métier.
10% lijkt een 1
Wat doe je als supermarktdirectie als de wereld nog steeds zo'n dorp niet is waarin iedereen elkaar zelf in de gaten houdt?
Van NGO's en hun klanten moeten ze het maar wat regelen, maar er wel voor zorgen dat het klopt. De jongere generatie vindt dat dat kloppende aanbod eerder minder dan meer mag kosten. Aandeelhouders willen rendement zien, terwijl dat nieuwe aanbod veelal duurder is.
Vandaag kost deze ingewikkelde situatie in ieder geval een flinke deuk in het imago, terwijl Wageningen nou juist meldde dat het zo lekker opschiet met de groei van onze duurzame boodschappen.
Opvallend overigens: als het aandeel duurzame producten in de supermarkt nu zo'n 10% is dan correspondeert dat met de 1 die Plus scoort op de schaal van 1 tot 10. Daar juichten de kranten over dat het zo goed gaat dat de biologische winkels hun functie dreigen te verliezen. Vandaag leggen ze de supers vast weer eens over de knie. De druk op supers om ons nog sneller duurder te laten eten neemt toe. Oudere consumenten vinden dat geen probleem, weten we van ABN Amro.