Flink wat biologische producten in de supermarkt voldoen niet aan de eisen voor biologisch voedsel. Dat meldde RTL nieuws deze week. Een op de tien biologische boeren zou zich niet aan de regels houden. Het nieuws verspreidde zich snel via andere media. Is het echt zo ernstig gesteld met de biologische sector?

RTL nieuws veroorzaakte een kleine rel in de biologische sector. Op basis van de wet openbaarheid bestuur vroeg RTL bij toezichthouder Skal de inspectiegegevens op van 996 biologische bedrijven. Bij die bedrijven had Skal in de afgelopen anderhalf jaar een ernstige afwijking geconstateerd. Zo’n 200 daarvan waren landbouwbedrijven, op een totaal van zo’n 2000 biologische landbouwbedrijven in Nederland. De betreffende afwijkingen variëren van smerige of te kleine stallen tot het gebruik van niet toegestane pesticiden, aldus RTL. De producten van deze bedrijven kwamen in veel gevallen wel in de winkel met het biologische keurmerk.

Matig rapport

In een reactie zegt Skal dat het beeld dat RTL schetst ‘onjuist of onvolledig’ is. Wel geeft de toezichthouder toe dat als er een afwijking bij een bedrijf gevonden wordt, het certificaat niet meteen wordt afgepakt. Niet onredelijk, want daar zitten ook kleinere boerenbedrijven tussen. Biologische boeren moeten zich aan veel ingewikkelde regels houden, en krijgen daarom de kans om een fout te herstellen voordat zij hun certificering verliezen. Tegen RTL zegt Skal-directeur Nicolette Klijn dat er net als bij een schoolrapport ‘af en toe een onvoldoende tussen mag zitten en dan ga je nog steeds over’. Intussen blijven hun producten wel als biologisch in de schappen liggen.

Met andere woorden, het is onvermijdelijk dat er soms producten in het biologische schap liggen die niet aan alle eisen voldoen. En dat mag ook, volgens Europese richtlijnen voor toezicht op de biologische sector. Skal ziet het bericht wel als een aanleiding om te kijken of ze sneller tot sancties moeten overgaan. ‘Misschien moeten we sneller rode kaarten gaan geven’, aldus Klijn.

Bionext

Maar in welke mate gaat het bij deze 'afwijkingen' echt om ernstige misstanden? Branchevereniging Bionext liet een eigen analyse los op de dossiers van RTL en komt met een heel andere inschatting van de ernst van de zaak. In slechts tien procent van de 207 door RTL uitgelichte gevallen vindt Bionext dat het om een onacceptabele overtreding gaat. Deze gevallen hebben allemaal met dierenwelzijn te maken. Verder ging het voor ‘een groot gedeelte’ om input uit de gangbare sector die niet aantoonbaar biologisch was. Volgens Bionext ging het daarbij soms om beginnersfouten, maar ook vaak om administratie die niet op orde was. Met de producten is in dat laatste geval lang niet altijd iets mis. Ook zaten er volgens Bionext 64 fipronildossiers uit 2018 bij die 207 gevallen.

Die niet aantoonbaar biologische input wuift Bionext misschien wel iets te makkelijk weg. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om kunstmest of niet-biologisch voer, maar ook om pesticiden of het preventief toedienen van medicijnen bij dieren. Dat is misschien niet direct een gevaar voor dierenwelzijn of de volksgezondheid, maar biologisch zijn producten in die gevallen zeker niet.

Inspectie

Skal reageert ook op een aantal voorbeelden die door RTL zijn gegeven, waarin te lezen is op welke manier de toezichthouder controles uitvoert en sancties oplegt. Zo werd bij een van de boeren (varkenshouder 176) het certificaat ontnomen nadat bij twee inspecties ernstige afwijkingen werden geconstateerd (te veel dieren per hok, te weinig voer, te weinig strooisel) en hij bij de derde de inspecteurs niet binnenliet. Daar ging zo’n twee maanden overheen. Na een herinspectie was alles op orde en kreeg de boer het certificaat terug.

Bij een ander bedrijf (melkveehouder 725) zijn in de betreffende periode wel zes inspecties geweest. Bij iedere inspectie bleek dat er te weinig strooisel in de stal lag. Maar omdat het steeds om een ander deel van het bedrijf ging, zijn er geen sancties opgelegd.

Ook in het geval van de ernstige overtredingen bij een andere melkveehouder (nummer 799) zegt Skal juist te hebben gehandeld. Daar stonden dieren vastgebonden en opeengepakt en lag er te weinig stro op de vloer. Skal schortte het certificaat tijdelijk op en gaf het een aantal maanden later terug toen de problemen waren opgelost. Volgens Skal is het bedrijf later dat jaar alsnog gedecertificeerd toen nieuwe problemen werden geconstateerd.

Altijd op de hoogte blijven?