Van praten over gezond eten, naar gezond doen

6 juni 2018

Het is helemaal niet moeilijk om mensen gezonder te laten eten. Je moet je er als levensmiddelenmaker of -verkoper verantwoordelijk voor voelen. Vervolgens met een flinke groep verkopende partijen nieuwe, mensen dienende doelen vaststellen. En tenslotte de overheid laten zorgen dat ook de achterblijvers het spel zo gaan spelen.

Door Karlijn Remmers - Foodlog

Dat spraken Rob Baan, Nederlands bekendste tuinder van het microgroentenbedrijf Koppert Cress, Drees-Peter van den Bosch (Willem & Drees/Beebox), Valerie van Schaick (Nestlé Nederland) en Said Belhassan (Albert Heijn) gisteren samen uit. Over het tempo en het aanbod voor verschillende doelgroepen bestaat nog wel een flink meningsverschil, maar het principe staat. Ook vertegenwoordigers van de supermarktformules PLUS en Aldi konden zich vinden in die gedachte.

Ze ontmoetten elkaar gisteren tijdens de eerste editie van het congres Gezonde Innovatie in het Utrechtse Galgenwaard Stadion. Samen met diëtisten, jonge medici van de Stichting Student & Voeding, ingrediëntenleveranciers, levensmiddelenontwikkelaars en voedingsmiddelentechnologen, kritische en zeer kritische consumenten hadden ze het onder leiding van moderatoren Jop de Vrieze, Karin Luiten en Dick Veerman over het gezonder maken van voeding in relatie tot zoutgebruik.

Makkelijk als je het tegelijk doet

Onbeëdigd voedingsminister-zonder-portefeuille Rob Baan ijvert al vele jaren voor het eten van vers, vers en nog eens vers, voornamelijk van planten. Hij reduceerde het zoutgehalte in zijn bedrijfsrestaurant binnen een maand door de kok dagelijks wat minder zout te laten gebruiken. Waarom doen bedrijven jarenlang over iets dat kennelijk zo makkelijk is?

Dat legden Valerie van Schaick van kant-en-klaar multinational Nestlé en Said Belhassan van Albert Heijn uit. Mensen zijn gewend aan zout en kopen andere producten als maar 1 groot bedrijf opeens veel zout uit zijn recepten haalt. Het simpele experiment van Baan kan dus alleen maar lukken als de hele industrie dat samen doet. Gebeurt dat? Belhassan, bij AH verantwoordelijk voor de inkoop van zowel conserven als verse groente en fruit, vertelt over de flinke zoutreductie in conserven die zowel de merken als huismerken van de grote supermarktorganisaties eensgezind hebben uitgevoerd. Als het zo gebeurt, werkt het. Nestlé wil niettemin het risico nemen en net wat sneller gaan dan de rest van de markt door sneller zout te minderen en mensen minder te laten eten.

Zijn zulke acties genoeg? Nee, zegt Ariënne de Jong van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat onlangs de regering adviseerde meer druk te zetten op niet alleen herformulering van industrieel verwerkt voedsel, maar ook meer werk te maken van een gezonder voedingspatroon. Herformulering is niet onbelangrijk, maar niet de oplossing. Daar is een gezonder eetpatroon voor nodig.

De hoogleraren Jaap Seidell (volksgezondheid) en Hanno Pijl(internist) en diëtist Karine Hoenderdos zeiden al in de aanloop naar het congres dat zout niet zo’n probleem zou zijn als het publiek maar minder kant-en-klaar en snoepeten als chips en snacks zou kopen. Dat heeft een te hoge dooreetfactor en vaak een te lage voedingswaarde en laat ons niet alleen ongemerkt veel zout, maar ook te veel gemakkelijk dikmakend eten binnenkrijgen. Het probleem van een voedingspatroon dat voor een belangrijk deel uit zulk eten bestaat is dat het een gebrek aan met name kalium oplevert. Een belangrijke bron daarvoor is groente. Wie meer groente eet, komt vanzelf in een ander patroon zodat de 5 gram inname per dag die de WHO in 2025 nastreeft met veel minder moeite gehaald kan worden. Nu krijgt de gemiddelde Nederlander 8,7 gram natriumzout (de chemisch naam voor keukenzout) binnen.

'Technologie is er niet om mensen ziek te maken'

Het congres van start met de boodschap: maak heel anders eten veel makkelijker en schiet op. Toch domineerden in de gesprekken over productontwikkeling de onderwerpen zout en zoutreductie in bestaande producten. Het herontwerpen van eetstijlen en het aanbod vraagt een nog onwennig omdenken en het verlaten van de gebaande paden. Daar kunnen, benadrukten Valerie van Schaick en de Wageningse levensmiddelentechnoloog Tiny van Boekel industriële toepassingen heel wat mensen het koken thuis veel makkelijker maken. Niet iedereen is immers een handige kok en soms wil je weinig tijd in de keuken kwijt zijn. "Technologie is er niet om mensen ziek te maken", zei Van Boekel, "je moet het goed gebruiken."

We staan voor een wereld waarin de gezondheidskosten door slechte eet- en leefstijlen volgens de consultants van McKinsey binnen twee decennia dreigen te stijgen tot de onwaarschijnlijke hoogte van 11-14% van het Bruto Nationaal Product (BNP); dat betekent dat het grootste deel van de marge die in de economie wordt verdiend, opgaat aan de kosten voor gezondheidszorg als gevolg van slecht eten en slechte leefgewoonten. In 2014 becijferde het bureau dat de huidige kosten in landen met een moderne Westerse eetcultuur nog net onder de 3% van het BNP liggen. We gaan dus naar verviervoudiging van de kosten in korte tijd. Geen wonder dat het voelt alsof niets doen, niet meer kan, zeiden we vanuit Foodlog onder verwijzing naar het recente optreden van Hanno Pijl en de Britse cardioloog Anseem Malhotra met het Europese Parlement en waarschuwingen van de Access to Nutrition Foundation.

Die goeie ouwe tijd

In de gesprekken over gezondheid kwam de vraag aan de orde waar die goeie ouwe tijd toch is gebleven, waarin volwassenen en kinderen drie keer per dag aten en genoeg bewogen omdat ze nog op de fiets naar hun werk of school ging en vanzelf niet te dik werden. VU-wetenschapper Coosje Dijkstra legde uit dat je daar alleen weer bij in de buurt komt door het aanbod fundamenteel te veranderen.

Na de uitspraken van de grote bedrijven, rest eigenlijk maar 1 vraag: pakken ze door? Rob Baan twijfelt nog. Willen ze het wel echt? Ja, zeiden ze. Nestlé blijkt al bij de politiek te hebben gepleit voor algemeen verbindende maatregelen. Van Baan mag het tempo vele malen harder en mogen de nodige producten verdwijnen.

140 kilo, nu 85

Aan het einde van het congres kreeg Wim Tilburgs van jeleefstijlalsmedicijn.nl de gelegenheid zijn indruk van de dag te geven. Hij liet in het Pinksterweekend weten heel boos te zijn op Foodlog. Hoe hadden we het in ons hoofd gehaald om naast Rob Baan, Nestlé als sponsor voor dit congres te vragen? In zijn slotwoorden maakte Wim de grote levensmiddelenindustrie duidelijk dat ze hem 140 kilo zwaar hadden laten worden. Hij maakte de reguliere diëtist en de aanwezige Hartstichting duidelijk dat die hem niet naar zijn huidige 85 kilo hadden kunnen krijgen. Er is te lang gepapt en natgehouden, vindt hij. Het moet helemaal anders. Zijn geëmotioneerde boosheid was misschien te groot, maar maakt duidelijk waarom het tijd is om te doen in plaats van te praten. Hoe dat moet, is gisteren eindelijk hardop uitgesproken. Het is eerst aan bedrijven die wat willen en dán aan de overheid; die mag niet dralen als bedrijven en kritische burgers hun klus hebben gedaan.

Op 12 november organiseren we de tweede editie van Gezonde Innovatie. Dan over suiker. Misschien lukt het om onderwijl dat doen een zetje te geven.

Altijd op de hoogte blijven?