Er is naast Nederland waarschijnlijk geen land ter wereld waar het nationale gerecht bestaat uit gestampt voedsel. Nederlanders zijn dol op stamppot. Aardappelen, groente, jus en een stukje vlees of worst en de Nederlander is helemaal tevreden. Vanwaar de fascinatie van de Nederlander voor fijn geprakt voedsel?
Herkomst van stamppot
Er is eigenlijk niet zo heel veel bekend over de daadwerkelijke oorsprong van stamppot. Wel is het zo dat vrijwel iedere Nederlander denkt dat stamppot een traditioneel Hollands gerecht is. Daarbij komen vooral beelden naar voren uit de Gouden Eeuw, waarbij gedacht wordt dat veel mensen uit die tijd al stamppot aten. De waarheid ligt wel even anders. Hoewel de precieze herkomst van stamppot misschien niet vast te stellen is, is wel bekend dat het belangrijkste ingrediënt van stamppot de aardappel is. De aardappel werd pas rond 1550 voor het eerst door de Spanjaarden naar Europa gebracht. Lange tijd moesten Nederlanders niets van aardappels hebben. Het smaakte niet en ze hadden geen benul voor welke gerechten de aardappel gebruikt kon worden. Dit is heel langzaam veranderd en pas rond de 18e eeuw werd de aardappel ook in Nederland populair. Dit heeft Vincent van Gogh mooi weergegeven op zijn schilderij ‘De aardappeleters’, zonder gestampte aardappels. De pas vrij recente populariteit van de aardappel maakt duidelijk dat stamppot helemaal geen oud historisch gerecht is. Sterker nog, stamppot wordt pas in de 20ste eeuw populair. Wie het bedacht heeft en wat de gedachte achter het gezamenlijk prakken van aardappels en groente is, is onbekend.
Hutspot of stamppot?
Hutspot wordt tegenwoordig aangemerkt als een soort stamppot. Dit zou een stamppot zijn van aardappels, wortelen en uien. De benaming wortelstamppot komt beter tot zijn recht, want hutspot heeft van oorsprong een heel andere betekenis. Hutspot is juist wel een historisch gerecht dat al in de 14de en 15de eeuw in de geschiedenisboeken voorkomt. Maar het had niets met het prakken of stampen van voedsel te maken. Hutspot stond vooral voor het zogenaamde éénpotsgerecht. In het verleden waren er geen kookplaten waar individuele ingrediënten op gekookt en gebakken worden. Al ingrediënten, zoals groente en vlees werden in één pot gegaard en gestoofd. Hutspot bestaat dus officieel uit individuele ingrediënten die gezamenlijk gekookt en opgeschept worden. Er is geen sprake van dat de ingrediënten geprakt worden. Dit is wel wat Nederlanders ervan gemaakt hebben. Een stukje culinaire geschiedvervalsing eigenlijk.
Stamppot vandaag de dag
Ondanks dat we massaal denken te maken hebben met een traditioneel gerecht, is stamppot tegenwoordig razend populair. Het is gemakkelijk te maken en er is veel keuze in soorten stamppotten, waaronder nieuwe smaken en bereidingswijzen. Daarnaast geeft het eten van stamppot ons een nostalgisch gevoel. Ondanks dat worden stamppotten niet meer in grote potten boven het vuur klaargemaakt, maar in hypermoderne keukens. Met een beperkte persoonlijke lening kan iedereen al een goede keuken uitzoeken die hij of zij mooi vindt. Voor nog meer stamppotplezier.