DEN HAAG - Waar Europa vanaf 2000 duidelijk heeft gekozen om een onafhankelijk agentschap als Efsa op te tuigen, heeft Nederland precies het omgekeerde gedaan door voedselveiligheid onder het ministerie van Landbouw en nu Economische Zaken onder te brengen.
Dat zegt Herman Koëter, voormalig wetenschappelijk directeur van Efsa, in het rapport Uitgebeend – De strijd om de voedselveiligheid. Dit onderzoek is geïnitieerd en gefinancierd door de Stichting Maatschappij en Veiligheid van prof. Mr. Pieter van Vollenhoven.
De voedselveiligheidsinstantie NVWA is in 2003 van het ministerie van Volksgezondheid overgeheveld naar Landbouw. Later kwam het bij Economische Zaken te liggen. Vele experts en betrokkenen vinden dat het daar primair niet thuishoort.
'Grotere risico's'
Het rapport laat geen spaan heel van de NVWA. De instantie is in 10 jaar tijd zodanig verzwakt dat er grotere risico’s zijn als het gaat om het ontstaan van voedselincidenten en omvangrijke schade voor de exportsector.
Dat stellen diverse ex-leidinggevenden, (anonieme) NVWA-ambtenaren en voedselexperts vanuit het bedrijfsleven, hoogleraren en oud-ministers Cees Veerman (CDA) en Laurens-Jan Brinkhorst in het rapport.
Brinkhorst vindt dat Volksgezondheid (VWS) eerstverantwoordelijke zou moeten zijn voor de NVWA. Oud-landbouwminister Veerman, die de NVWA in 2003 onder zijn hoede kreeg, vindt dat ook.
Veerman: 'Tegenmacht nodig'
“De landbouwsector heeft uit eigenbelang een stevige tegenmacht nodig. Anders vertrouwen de politiek en het publiek de sector op den duur niet meer”, stelt Veerman.
De focus van de NVWA op voedselveiligheid en volksgezondheid is vanaf 2003, door de onderbrenging bij Landbouw, bezuinigingen, fusies, privatiseringen en reorganisaties, volgens betrokkenen in het rapport, ‘uitgebeend’, ‘wegverdund’ en’kapotbezuinigd.’
'Voedselindustrie scherp houden'
De in mankracht gehalveerde inspectiedienst is daarbij ‘speelbal’ geworden van ministeries en politiek en daarmee onvoldoende onafhankelijk en gezaghebbend. Het bedrijfsleven wenst volgens het rapport een veel ‘sterkere autoriteit’ die met expertise controleert en de agrarische sector en de voedingsindustrie scherp houdt.
Het wegvallen van kennis binnen de NVWA, de sterk verminderde inspecties en een te grote afstand tot het ministerie van Volksgezondheid worden als zorgelijk ervaren. Dit omdat het medeoorzaken zijn van veel recente misstanden en incidenten.
'Onvoldoende toezicht'
Hierdoor is er onvoldoende toezicht op slachthuizen en falende overheid bij de grote Q-koortsuitbraak, het massale gebruik van antibiotica in de veesector met opkomende gevaarlijke antibioticaresistente bacteriën, meldt het rapport.
De vroegere directeur van de Consumentenbond Felix Cohen stelde in 2003 al een manifest op tegen het onderbrengen van de VWA bij Landbouw, samen met onder meer Unilever en DSM. “Het controleren en adviseren lopen door elkaar heen, terwijl je die uit elkaar moet houden.
Taskforce voedselvertrouwen
De door staatssecretaris Dijksma van Landbouw opgerichte ‘taskforce voedselvertrouwen’ als reactie op de paardenvleesaffaire krijgt dezelfde kritiek. “Het streven naar consumentenvertrouwen, daar zit al iets verdachts aan. In het verleden ging het tenminste nog gewoon over de kwaliteit van ons voedsel.”
Hoogleraar veterinaire volksgezondheid Frans van Knapen, lid van de raad van advies van de Nederlandse NVWA noemt de instantie een ‘wangedrocht’ en pleit voor terugkeer naar onafhankelijk staatstoezicht vanuit Volksgezondheid.
Reactie ministerie
"De NVWA krijgt veel voor de kiezen," reageert een woordvoerder van staatssecretaris Dijksma op het rapport. "Het is van groot belang dat er een goed functionerende NVWA is voor het vertrouwen van de consument. De NVWA heeft de opdracht gekregen de capaciteit structureel op orde te krijgen, de handhavingscultuur aan te pakken en de effectiviteit van het toezicht te verbeteren.”
Abvakabo FNV: hoge werkdruk
Een tweede onderzoek van vakbond Abvakabo FNV onder 261 NVWA-werknemers onderschrijft de harde conclusies uit dit rapport. Door hoge werkdruk is de instantie niet meer in staat om goed toezicht te houden op voedselveiligheid en dierenwelzijn.
Minder mensen leidt tot minder toezicht en meer risico’s stelt de vakbond. De kans is groot dat Nederland de ingrijpende gevolgen van een voedselschandaal, zoals bijvoorbeeld de Ehec-uitbraak in Duitsland, totaal niet aankan.
Lees ook:
- Dijksma gaat NVWA doorlichten (2 oktober 2013)
- Controle Beter Leven laat te wensen over (12 september 2013)
- Dijksma: sneller beboeten bij controle slachterijen (4 septemebr 2013)
- NVWA roept 50 miljoen kilo vlees terug (10 april 2013)
- NVWA adviseert certificeerders onaangekondigd te inspecteren (4 april 2013)
- Bezuiniging op NVWA teruggedraaid (15 maart 2013)
- Van Boekel: ‘Te veel bezuinigd op NVWA’ (14 maart 2013)
- ‘Bezuiniging op NVWA verslechtert controles’ (7 maart 2013)
- NVWA: claims mogelijk niet actief handhaven (29 maart 2012)
- NVWA erkent fouten EHEC-communicatie (21 juni 2011)
- VWA is keuringsgegevens kwijt (14 oktober 2010)